Koyun Irkları ve Koyunların Irk Özellikleri
Koyun Irkları ve Koyunların Irk Özellikleri, tahminen koyunlar 6000 ila 8000 yıl önce evcilleştirilmiş olup, köpeğin yanında evcilleştirilen en eski ev hayvanlarındandır. Geviş getirenler ailesinin tür olarak en zengin familyasıdır. Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve özellikle Afrika’da yayılmışlardır. Güney Amerika’ya ve Avustralya’ya insan eliyle ulaşmışlardır. Farklı biyotoplarda, özellikle steplerde, dağlık kesimlerde, az da olsa ormanlarda bulunurlar. Bitkisel besinlerle beslenirler, sürü oluşturma eğilimleri çok yüksektir.
Sütü, yünü ve eti için yetiştirilen koyunların burun kısımları çıplak ve nemli, vücutları kalın tüylerle kaplıdır. Erkeklerde her zaman bir çift boynuz bulunurken, dişilerde bazen bulunur. Boynuzlar üzerindeki boğumlar yaş hesaplamasında kullanılır. Vücutlarında ekstra kıl oluşumları (sakal, yele) bulunur. Yılda iki kez ve her defasında bir veya üç yavru doğururlar. Gebelik süreleri maksimum on bir aydır. Koyunların ömürleri on veya on iki yıl arasıdır. Koyundan elde edilen kürke post adı verilir.
Yavru koyunlar cinsiyet fark etmeksizin kuzu olarak adlandırılır. Altıncı aydan sonra kuzular, bir yaşına gelinceye kadar toklu olarak isimlendirilir. Şişek terimi, bir ile iki yaş arasındaki koyunlar için kullanılır. Daha sonraki dönemlerde koyunlar cinsiyetlerine ve damızlık durumlarına göre farklı isimler alırlar
Koç, iki yaşından büyük ve damızlık için kullanılan erkek koyundur. Anaç koyun ise koçun dişi versiyonudur. Marya, damızlık olarak kullanılmayan veya yaşlanmış dişi koyunları ifade eder. Högeç ise iğdiş edilmiş erkek koyundur.
Koyun Irkları Nelerdir?
Bu arada yeri gelmişken hemen ifade edelim, sitemizi takip edenlerin malumudur ki, daha önce keçi ırkları adlı bir konu hazırlamıştık. Bu yüzden bu sayfamızda koyunlara yer verirken, eti gayet lezzetli olan ve sütü de sığır sütünden daha yağlı ve daha değerli olan koyunların ülkemizde bolca bulunan ırklarını ve bu ırkların özelliklerini aşağıda sizin için sıraladık:
Morkaraman Koyunu
Doğu Anadolu bölgesinde bulunan bu ırk kombine ırk olmasına rağmen et verimi önceliklidir. Sağlam ve iri yapılıdır. Sağrı cidagodan biraz yüksektir. Boyun uzun, göğüs dar, sağrı düşük ve bacaklar yüksektir. Kulak büyük, enli, sarkık ve yana doğru yatıktır. Baş vücuda nazaran uzun ve öne doğru incelmiştir. Baş profili alnın buruna geçiş yerinden biraz yukarıda hafif çukurluk gösterir.
Burun dişilerde az veya çok, koçlarda belirgin şekilde dışbükeydir. Vücut rengi kızıldan mora kadar değişmekle birlikte göz, ağız ve burun etrafı daha açık, baş ve ayaklar vücuda nazaran daha koyu renklidir. Yüz ve baş genel olarak yapağısızdır. Karın ve boyun genellikle çıplak veya seyrek örtülüdür.
Bacaklar bileklerden itibaren yapağısızdır. Yapağı kaba karışıktır. Erkekler çoğunlukla boynuzludur. Boynuzlar büyük ve helezonidir, dişiler ise zayıf boynuzlu veya boynuzsuz olabilir. Yağlı kuyrukludur. Kuyruk omurları iki defa bükülme yaptığından S formundadır.
Kangal Akkaraman Koyunu
İç Anadolu Bölgesinde Sivas ve çevre illerde bulunan bu koyun kombinedir. Vücut iri yapılıdır. İnce bir dudak yapısına sahiptir. Burun üstü genellikle dışbükeydir. Kulaklar uzun, geniş ve dar, kaburgalar yassıdır. Göğüs özellikle koçlarda oldukça geniştir. Koyunların bir bölümünde 14 kaburga bulunur.
Bacaklar uzun ve kuvvetlidir. Vücut beyaz ve kaba – karışık yapağı ile örtülüdür. Göz ve ağız çevresi ile ayaklar genellikle siyahtır. Baş, boyun, karın altı ve bacaklarda yapağı örtüsü bulunmaz. Koyunlar boynuzsuzdur. Erkeklerin % 10 kadarında zayıf boynuz bulunur. Yağlı kuyrukludur ve kuyruk S formundadır.
İvesi Koyunu
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yetişen bu koyun kombine ırktır. Süt verim önceliklidir. Vücut sağlam ve orta yapılıdır. Süt tipine uygun, ince fakat sağlam kemik yapısına sahiptir. Vücut beyaz-krem renklidir. Baş; kirli sarı, kahverengi, siyah ve beyaz olmak üzere üç farklı renkte olabilir.
Çoğunlukla alında beyaz leke vardır. Kulak ve burunda lekeler ile ayaklarda pigmentasyon bulunur. Yağlı kuyrukludur. Büyük, yağlı esas kuyruk kitlesinin üzerinde yağsız bir parça bulunur. Kuyruğun yağlı bölümünde alttan başlayıp ortaya kadar uzayan çıplak bir oyuk bulunur.
Erkeklerde boynuzlar geriye, aşağıya doğru ve helezoni yapıdadır. Boynuzsuz olabileceği gibi hilal şeklinde boynuzlulara da rastlanır. Dişilerde %10 oranında zayıf boynuz ve koçboynuzluluk görülür. Meme, yüksek süt verimine uygun şekilde bezel yapıdadır. Meme ve meme başı formu değişkendir.
Dağlıç Koyunu
İç Batı Anadolu Bölgesinde bulunan bu ırk kombinedir. Vücut küçük yapılıdır. Sırt çizgisi düz, cidago yüksekliği beden uzunluğundan fazla, göğüs ve sağrı dardır. Koçlar tipik, koyunlar hafif koçbaşlıdır. Genellikle beyazdır; göz ve ağız etrafında, kulaklarda ve bacaklarda siyah veya koyu kahverengi lekeler görülebilir.
Gözaltından yüze doğru yayılan oval şekilde siyah ya da koyu kahve nişaneler bulunabilir. Siyah başlılara da rastlanabilir. Gövdede siyah veya koyu lekeler görülebilir. Alaca olanların siyah lekeleri yaş ilerledikçe kırçıl renge döner. Karın ve boyun yapağılıdır. Erkekler genellikle boynuzlu, dişiler boynuzsuzdur.
Boynuzlar baştan yana doğru uzamış, büyük, kuvvetli, kalın, birden fazla kıvrımlı ve siyah pigmentlidir. Kaba karışık yapağılı ve yağlı kuyruklu dur. Kuyruk yassı, geniş ve kalp şeklinde aşağı doğru sarkar. Dış yüzü düz, orta oluğun iki yanında oval kitle yer alır.
Kıvırcık Koyunu
Trakya, Marmara ve Kuzey Ege Bölgesinde bulunan bu ırk Kombine, et, süt ve yapağı verimlidir. Et ve süt verimi öncelikli olmak üzere iki farklı tipi vardır. Etçi tipte vücut ve göğüs geniş ve yuvarlak, kaslar gelişmiştir. Sağrı hafif meyilli, bacaklar nispeten kısadır.
Sütçü tipte vücut ve göğüs dar, bacaklar uzundur. Sırt hattı hafif çukur, sağrı hafif düşük önden arkaya doğru daralan yapıdadır. Vücut genellikle beyaz olup, siyah ve alacalık da görülür. Baş, karın altı, bacaklar ve bazılarında da gerdan yapağısızdır.
Yapağı tipi kaba karışıktır. Erkekler öne doğru spiral boynuzlu, dişiler boynuzsuzdur. Kuyruk yağsız, uzun ve incedir, üzeri uzun kıllarla örtülüdür. Kuyruk tarsal eklemine kadar, bazı hayvanlarda tarsus ekleminden aşağıya uzanır.
Şayet kıvırcık koyununa dair, daha fazla malumat almak isterseniz, kıvırcık koyunu için özel olarak hazırladığımız sayfamızdan kıvırcık koyunu özellikleri hakkında geniş bilgi edinebilirsiniz.
Sakız Koyunu
Çeşme, İzmir, Aydın, Marmara ve Ege Sahillerinde bulunan bu ırk süt ve döl verimlidir. Vücut dar ve yüksek, bacaklar uzundur. Vücut beyazdır, göz, ağız, burun ucu, kulak ve ayaklarda siyah lekeler vardır. Baş, bacaklar ve karın altı yapağısızdır. Yapağı tipi kaba karışıktır.
Erkekler kuvvetli spiral boynuzlu, dişiler boynuzsuzdur. Kuyruğun dip kısmı az yağlı, üçgen görünümlü, uç kısmı yağsız, ince ve uzundur. Meme bezel yapıdadır. Bol süt verimine uygun, geniş, sarkık ve meme uçları genellikle iridir. İkiden fazla meme başı bulunur.
Akkaraman Koyunu
Kombine ırktır. Orta Anadolu ve komşu bölgeleriyle kesiştiği yerlerde bulunur. Yerli ırklar içinde iri yapılı olarak tanımlanır. Vücut dar ve uzundur. Sırt hattı düzdür, bazılarında hafif bir çukurluk görülebilir. Baş uzun ve dar, yüz çıplak ve üzerinde değişik büyüklükte kâkül (hotoz) bulunur. Koçlarda baş hafif dışbükeydir.
Uzun ve sarkık kulaklıdır. Bacaklar uzun ve sağlam, tırnaklar sağlam ve serttir. Vücut rengi genellikle beyazdır. Genellikle baş, burun, kulak ve ayaklarda siyah lekeler bulunur. Baş, boyun altı ve bacaklar yapağısızdır. Yapağı kaba, karışık ve seyrektir. Koyunlar boynuzsuzdur. Erkeklerde küçük yapılı ya da tam gelişmemiş boynuz bulunabilir. S formunda yağlı kuyrukludur.
Kuyruk, arkadan bakıldığı zaman üst üste oturmuş üç parça görünümündedir. Dipte geniş ve büyük bir yağ kitlesi, onun üstünde kalp şeklinde daha küçük ve yağlı ikinci bir parça, en üstte ise yağsız, kıllı ve aşağıya sarkan uzun kısım bulunur.
Orta Anadolu Merinosu
Orta Anadolu Bölgesinde yetiştirilen bu ırk Kombine, et ve yapağı verimlidir. Akkaraman ırkı ile Alman Et Merinosu melezlenmesiyle elde edilmiştir. Yaklaşık %80 Alman Yapağı Et Merinosu, %20 Akkaraman genotipi taşımaktadır. Vücut iri yapılıdır.
Baş uzunluğu ve genişliği orta, dudaklar kalın, kulaklar yatay ve geniş, boyun kısa ve kalın, vücut geniş, derin ve uzun, butlar dolgun ve etli, bacaklar uzun ve kuvvetlidir. Yapağı rengi beyazdır. Bacakların alt kısımları ile yüz çıplaktır. Yapağısı ince ve bir örnek elyaftan oluşmaktadır. Erkek ve dişiler genelde boynuzsuzdur. Kuyruk yağsız, ince ve uzundur.
Anadolu Merinosu
İç Anadolu Bölgesi’nin batı kısımlarında yetiştirilen bu ırk kombine olup, et ve yapağı verimlidir. Alman Yapağı Et Merinosu ile Akkaramanın melezlenmesiyle Polatlı ve Altınova Tarım İşletmelerinde elde edilmiştir. Bu merinos tipi %75 Alman Yapağı Et Merinosu genotipi taşır.
Baş uzunluğu ve genişliği orta, dudaklar kalın, kulaklar yatay ve geniş, boyun kısa ve kalın, vücut iri, geniş, derin ve uzun, butlar dolgun ve etli, bacaklar uzun ve kuvvetlidir. Renk beyazdır. Başın yüz kısmı ile bacakların alt kısımları çıplaktır. Erkek ve dişiler genelde boynuzsuzdur. Kuyruk yağsız, ince ve kısadır.
Karacabey Merinosu
Ağırlıklı olarak Güney Marmara bölgesinde yetişen bu ırk et ve yapağı verimlidir. Kıvırcık ile Alman Yapağı Et Merinosu melezlenmesiyle elde edilmiş olup %90 üzerinde Merinos genotipi taşımaktadır.
Vücut geniş, derin, yuvarlak yapılı, orta uzunlukta, sırt düzgün ve geniş, sağrı geniş ve az düşük, bacaklar orta uzunlukta ve iriliktedir. Butlar dolgun ve derindir. Başın yüz kısmı ile bacak uçları çıplaktır. Renk beyazdır. Kuyruk yağsız, uzun ve incedir. Erkekler %15 boynuzlu, dişiler boynuzsuzdur. Yapağısı ince bir örnek olup tekstile uygundur.
Karayaka Koyunu
Sinop’tan Trabzon’a kadar Karadeniz kıyı ve dağlık kesimleri ile Orta Karadeniz’in İç Anadolu ile kesişen Tokat ve Amasya çevresinde yetişen bu karakaya koyunu ırkı kombinedir. Et, yapağı ve süt verimlidir. Vücut yapısı küçüktür. Bedeni yüksekliğine nazaran uzun, geniş ve derindir.
Baş küçük-orta yapılı, dar ve kaba görünüşlüdür. Alında kâkül bulunur. Boynu kısa ve kalın, omuzlar dar, bacaklar nispeten kısadır. Vücut rengi genel olarak beyazdır. Daha çok baş ve boyun bölgesinde olmak üzere çeşitli büyüklüklerde kahverengi ve siyah lekelere rastlanır.
Erkekler genel olarak baştan öne doğru kıvrımlarla açılan kalın ve kuvvetli boynuza sahiptir. Dişiler genel olarak boynuzsuzdur. Kuyruk yağsız ve uzundur. Nadiren dip kısmında yağ kitlesi bulunur. M eme az gelişmiş ve bezeldir.
Ramlıç Koyunu
Orta Anadolu ile Batı Anadolu geçit bölgelerinde yetişir. Kombine ırktır. Et ve yapağı verimlidir. % 65-70 Rambouillet ve % 30-35 Dağlıç genotipi taşımaktadır. Vücut iri yapılıdır. Renk beyazdır. Koçlar genellikle boynuzlu, dişiler boynuzsuzdur. Kuyruk yapısı ince ve uzun, kuyruk dip kısmı üçgen şeklindedir.
Pırlak Koyunu
Kütahya, Afyon ve Uşak’tan, Manisa’ya kadar uzanan İç Batı Anadolu bölgesi ile Batı Akdeniz’in kuzeyinde Isparta ve Burdur yöresinde yetişir. Kombinedir. Vücut orta iriliktedir. Renk beyaz, göz etrafında, kulak uçlarında ve ağız etrafında siyah lekelere rastlanır.
Ayakları siyah lekeli olanlar da görülmektedir. Kulaklar yere paralel ve ileriye doğrudur. Erkekler yanlara doğru açılan güçlü spiral boynuzlara sahiptir. Dişiler genel olarak boynuzsuzdur. Kuyruk inceden yarı yağlıya kadar farklılık göstermektedir. Kuyruk yağ kitlesi, dip kısmından uca doğru azalan yapıdadır.
Pırıt Koyunu
Isparta İli Merkez İlçe, Gönen, Senirkent, Yalvaç İlçelerinde Yoğun olarak yetiştirilmekte ayrıca Burdur, Afyon, Kütahya, Uşak ve Manisa İllerinde de yetiştirilmektedir. Kombine ırktır. Vücut orta iriliktedir. Renk beyaz, göz etrafında, kulak uçlarında ve ağız etrafında siyah lekelere rastlanır. Ayakları siyah lekeli olanlarda görülmektedir. Kulaklar yere paralel ve ileriye doğrudur.
Erkekler yanlara doğru açılan güçlü spiral boynuzlara sahiptir. Dişiler genel olarak boynuzsuzdur. Kuyruk inceden yarı yağlıya kadar farklılık göstermektedir. Kuyruk yağ kitlesi, dip kısmından uca doğru azalan bir yapıdadır. Kötü çevre şartlarına ve hastalıklara dayanıklıdırlar. Eti lezzetlidir.
Karya Koyunu
Aydın, İzmir, Manisa, Uşak ve Denizli İllerinde yetişen bir ırktır. Kombine, süt ve döl verimlidir. Batı Anadolu’daki ırkların Sakız ve Kıvırcık koçlarla sistemsiz melezlenmesi sonucu oluşmuştur. Vücut orta iriliktedir. Renk beyaz, göz etrafı, kulak uçları ve ayaklar genellikle siyahtır. Yapağı tipi kaba karışıktır. Erkekler kuvvetli spiral boynuzlu, dişiler boynuzsuzdur. Kuyruk ince ve az yağlıdır.
Polatlı Koyunu
Orta Anadolu Bölgesi ve çevresinde yetişen bir ırktır. Kombinedir. Et ve yapağı verimlidir. Akkaraman ırkının İlle de Fransız koyun ırkı ile melezlenmesi sonucunda Polatlı’da elde edilmiştir. % 75 France genotip taşır. Vücut derin ve geniş, sırt geniş yapılıdır. Kulaklar büyüktür. Vücut beyazdır.
Kuyruk yağsız, ince ve uzundur. Erkekler ve dişiler boynuzsuzdur. Meme yapısı gelişmiş ve vücuda bağlantısı iyidir. Orta Anadolu koşullarına iyi adapte olmuştur. Hastalıklara direnci yerli koyun ırklarına benzerdir. Sürü, analık içgüdüsü ve yürüme kabiliyeti çok iyidir. Erken gelişmektedir ve iyi kalitede karkas üretmektedir.
Erkekler ticari melezleme amacıyla kullanılabilirler. Step iklim koşullarına, açık ve engebeli arazilere iyi adapte olmuştur. Dağlık alanlar için uygun değildir. Farklı iklim ve coğrafi koşullarda yetiştirilebilir.
Bafra Koyunu
Orta Karadeniz Bölgesinin gözdesi bu ırk kombinedir. Et ve süt verimlidir. Sakız ve Karayaka ırklarının melezlemesi sonucu elde edilmiştir. Süt tipi vücut yapısına sahiptir. Baş yapısı orta büyüklükte, kulaklar uzundur. Boyun ince ve uzundur. Vücut beyaz, fakat ağız, göz ve kulak çevresinde siyah lekeler mevcuttur.
Vücudun diğer yerlerinde siyah leke olması istenmez. Baş, karın ve ayaklarda yapağı bulunmaz. Koçlar güçlü spiral boynuzlara sahipken, koyunlarda boynuz bulunmaz, nadiren az gelişmiş boynuzlar bulunur. Kuyruk yağsız ve uzundur, dip kısmında az yağ bulunur.
Meme yapısı iyidir. Adaptasyon yeteneği oldukça iyidir. Hastalıklara dayanıklılığı yerli ırklar gibidir. Sürü, analık içgüdüsü ve yürüme kabiliyeti çok iyidir. Erken gelişmektedir. Kıyı bölgelerine iyi adapte olmuştur. Yerli ırklardan daha fazla bakıma ihtiyaç duyar.
Şavak Akkaraman Koyunu
Tunceli, Elazığ ve Erzincan civarında yetişen bu ırk kombinedir. Et, süt, döl ve yapağı verimlidir. Vücudu beyaz; göz, burun ve ayaklar üzerinde siyah lekeler mevcuttur. Cidago yüksekliği 62-65 cm olan hayvanlar vardır. Yapağısı kaba-karışıktır. Baş, boyun altı ve bacaklarda yapağı yoktur.
Koyunlar boynuzsuz, koçlarda ise boynuzluluk oranı düşüktür. Hastalıklara karşı dirençlidir. Değişik çevre koşullarına adaptasyon yeteneği iyidir. Uzun yol yürüyüşlerine dayanıklı ve sürü içgüdüsü gelişmiştir.
Proje sürülerinde 140-160 günlük sağım sürecinde ortalama 126-208 kilo süt vermekte ve kuzular 90 günlük yaşta ortalama 33 kilo canlı ağırlığa ulaşmaktadırlar. Doğu Anadolu bölgesinin genelinde görülür. Aile işletmelerinde büyük sürüler halinde göçer olarak yetiştirilmektedir. Besleme yapılmamaktadır.
Tahirova Koyunu
Marmara ve Ege Bölgesinde yetişen bu ırk kombinedir. Et ve süt verimlidir. Vücut, beyaz ve lekesiz, ince ve uzun kemik yapılıdır. Yüzü çıplak, başı koçbaşı şeklindedir. Kuyruk, ince ve uzundur. Meme, bezel ve geniş yapıdadır. Baş ve bacaklar yünsüzdür.
Kulaklar büyük ve öne doğru düşüktür, en belirgin özelliği uzun ve tüysüz bir kuyruğa sahip olmalarıdır. Kuyruk sıçankuyruğu tipindedir. Erkek ve dişileri boynuzsuzdur, genelde 12. ayında doğum yapmış olur. Diğer et ve süt ırkları ile melezlemeye uygundur.
Çoklu doğum özelliğini iyi aktarabilir. Annelik içgüdüsü iyidir, laktasyon süt verimi 111-196 kilodur. Aile işletmelerinde sürüler halinde yetiştirilir. İyi bakım ve besleme koşullarında çok zayıf olmayan mera şartlarında yüksek döl verimine sahiptir.
Koçeri Koyunu
Başta Batman olmak üzere Siirt, Mardin, Şırnak ve Bitlis illerinde yetişir. Kombine ırktır. Et, süt ve döl verimlidir. Hamdani ve Karakaş koyunlarının melezlenmesi sonucu oluşmuştur. Baş, bacaklar ve boyun koyun kahve, kahve ve siyah yapağılıdır. Kulaklar oldukça uzun, geniş ve sarkıktır. Yağlı kuyrukludur. Kuyruk omurları iki defa bükülme yaptığından S formundadır.
Hastalıklara karşı dirençlidir. Değişik çevre koşullarına adaptasyon yeteneği iyidir. Uzun yol yürüyüşlerine dayanıklı ve sürü içgüdüsü gelişmiştir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin genelinde görülür. Aile işletmelerinde büyük sürüler halinde göçer olarak yetiştirilmektedir.
Zom Koyunu
Karacadağ bölgesinin Alatosun Beldesi, Bayırkonak ve Ovabağ köyleri arasında kalan yörede yoğun olarak yetiştirilmektedir. Karacadağ bölgesi dışında Şanlıurfa (Siverek, Viranşehir ilçeleri) ve Mardin (Derik ilçesi) illeri arasında da yetiştiriciliği yapılmaktadır. Kombine, et, süt, döl ve yapağı verimlidir.
Vücutları genel olarak bej veya beyaz-krem rengindedir. Vücudun çeşitli yerlerinde özellikle baş, ağız, göz, kuyruk ve bacaklarda siyah lekeler görülür. Vücut sağlam ve iri yapılı olup bacaklar uzun ve kuvvetlidir. Koçlarda baş hafif dışbükeydir.
Koyunlarda baş, uzun ve dar olup boyun kısmı uzundur. Gözler bal ve kahverengidir. Kulaklar orta büyüklükte ve yanlara doğru yatıktır. Boyun kısmı yapağılı bacaklar yapağısızdır. Yapağı kaba karışıktır. Zom koyunlarının sürü içgüdüsü, yürüme, otlama, hastalıklara karşı direnç yeteneği iyidir.
Yetiştirildiği yerin taşlık arazi yapısına sıcak ve kurak iklime uyumlu, dayanıklı, yaşama gücü ve adaptasyon yeteneği yüksektir. Proje sürülerinde kuzuların 90 günlük yaşta ortalama canlı ağırlıkları 24 kiloya ulaşmakta, 40 kilo canlı ağırlığında kuzulara da rastlanmaktadır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin genelinde görülür. Aile işletmelerinde 100 baştan büyük sürüler halinde yetiştirilmektedir.
Eşme Koyunu
Başta Uşak ili Eşme ilçesi olmak üzere Uşak iline ait diğer ilçelerde de yaygın olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır. Et üretimi ve kalitesi bakımından ön plana çıkmasının yanında döl verimi de göz ardı edilmeyecek düzeydedir.
Vücut tamamen beyaz renkli tüylerle kaplıdır. İnce kuyrukludur. Erkeklerin tamamı spiral boynuzludur. Dişiler genelde boynuzsuzdur. Orta büyüklükte kulak yapısına sahiptir. Diğer yerli ırklarımıza benzer baş yapısına sahiptir.
Doğuran koyun başına kuzu verimi 1,5 ergin dişilerde canlı ağırlık 60 kilo, erkeklerde 70 kilodur. Ortalama doğum ağırlığı 4 kilo, sütten kesimde canlı ağırlık 30 kilo civarındadır. Yetiştiricilik yerleşik aile işletmeleri şeklinde yapılmaktadır. Hayvanlar yaz ve kış aylarında kapalı barınaklarda barındırılmaktadır. Kışın meraya ek olarak ek besleme uygulanmaktadır. Yazın ise hayvanlar tamamen merada otlatılmakta ve ek besleme yapılmamaktadır.
Norduz Koyunu
Van İli Gürpınar ilçesi Norduz Bölgesinde yetişen bu ırk kombinedir. Et verimi önceliklidir. Yüksek yapılıdır. Boyun tamamı yapağı ile kaplıdır. Beyazdan sonra kül rengi çoğunlukta olup az miktarda gri beyaz ve kahverengi beyaz renklilere de rastlanmaktadır.
Vücudun çift yerlerinde özellikle koçbaşlı, kâküllü ve küpelilerde başta siyah lekeler görülür. Erkekler boynuzlu, dişilerin yaklaşık yarısı boynuzludur. Yağlı kuyrukludur. Kuyruk üç parçalı olup üçüncü parça, birinci parçadan uzun ve aşağıya doğru sarkar.
Gökçeada Koyunu
Gökçeada, Çanakkale ve Kuzey Batı Anadolu’da yetişir. Kombine ırktır, süt ve et verimlidir. Küçük yapılıdır. Vücut beyaz, göz, ağız, burun ucu, kulak ve ayaklarda siyah lekeler görülür. Erkekler kuvvetli spiral boynuzlu, dişiler boynuzsuzdur. Yağsız, ince ve uzun kuyrukludur.
Acıpayam Koyunu
Denizli, Afyon, Isparta ve Antalya illerimizde bolca yetiştirilir. Kombine, et ve süt verimlidir. Acıpayam Tarım İşletmesinde geliştirilen ırk, % 50 İvesi, % 25 Dağlıç ve %25 Doğu Friz genotipi taşır. Vücut iri yapılı, renk beyaz ve lekesizdir.
Baş genelde beyaz olmakla birlikte kahverengi veya siyah lekeli olanlara da rastlanır. Kaba yapağılıdır. Koçlar ve koyunlar boynuzsuzdur. Kuyruk tek parçalı, oval, orta büyüklükte, yağlı ve uca doğru incelerek uzanır.
Malya Koyunu
Başta Kırşehir ili ve çevresi olmak üzere Orta Anadolu bölgesinde yetiştirilir. Kombine ırktır, et ve yapağı verimlidir. Akkaraman ırkı ile Alman Yapağı Et Merinosunun melezlenmesiyle elde edilmiştir. Merinos x Akkaraman G1 dişiler, Akkaraman koçlarına verilerek Malya tipi oluşturulmuştur. Bacaklar uzun ve vücut Akkaramandan daha iridir.
Renk beyazdır, baş ve bacaklarda siyah lekeler bulunabilir. Baş ve boyun altı yapağılı, bacak alt kısımları yapağısızdır. Erkekler ve dişiler boynuzsuzdur. Yarım yağlı kuyrukludur. Kuyruk vücuda bağlantı noktasında geniş olup aşağıya doğru daralır.
Hemşin Koyunu
Doğu Karadeniz Bölgesinde Artvin ve Rize illerinde yetiştirilir. Kombine ırktır, et ve süt verimlidir. Vücut sağlam ve orta iriliktedir. Genel olarak boyun kısa, göğüs nispeten dar, sağrı ve bacaklar orta yüksekliktedir. Sağrı cidagodan biraz yüksektir. Küçük kulaklıdır. Kulaksız koyunlar da bulunmaktadır.
Vücut rengi genellikle siyahtan kahverengiye kadar değişmekte ve kirli beyaz olanlarına da rastlanmaktadır. Beyaz renkli olanlarda göz kenarları, alın ve bacaklarda siyah lekeler bulunmaktadır. Yüz ve baş genel olarak yapağılıdır.
Arka bacaklar ince yapağı ile kaplıdır. Çoğunlukla boynuzsuzdur. Boynuzu olan erkeklerde boynuz büyük ve helezonidir. Dişilerde zayıf boynuz görülebilir. Kuyruk yapısı tek parça olup dip kısmı geniş, tarsal bölgesine doğru daralır ve uç kısmında ince bir parça bulunur.
Herik Koyunu
Amasya ili ve ilçelerinde yetiştirilir. Kombine ırktır, et, süt ve yapağı verimlidir. Akkaraman ve Morkaraman koyunlarının, Karayaka koçlarıyla melezlenmesiyle elde edilmiş yarım yağlı kuyruklu ve kaba yapağılı bir tiptir. Vücut ve baş orta büyüklükte olup erkeklerde burun dışbükeydir.
Boyun ve bacaklar orta uzunluktadır. Sağrı cidagodan biraz yüksektir. Yapağısı genel olarak beyazdır, kahverengi ve siyah olanlara da rastlanır. Vücudun yapağısız kısımları olan; baş ve bacaklarda siyah ve kahverengi leke ya da benekler görülür. Genel olarak erkekler boynuzlu dişiler boynuzsuzdur. Boynuz, erkeklerde baştan öne ve yana doğru açılan kıvrımlı ve kuvvetli, dişilerde ise zayıftır.
Kuyruk vücuda bağlantı noktasında geniş, aşağıya indikçe daralır ve tarsal eklemlere bazen daha da aşağıya uzanır. Kuyruğun geniş kısmı genel olarak düz olup, bazılarında iki parçalı yapıyı andıran oluk görülür. Kuyruk ucu genel olarak yağlıdır.
Tuj Koyunu
Kars ili, Çıldır ilçesi ve Ardahan, Iğdır İllerinde yetiştirilir. Kombine ırktır, et, yapağı ve süt verimlidir. Genellikle vücut küçük yapılıdır. Baş küçük, profili düz ve sarkık kulaklıdır. Alnın göze kadar olan kısmı kısımları genellikle çıplaktır. Vücut parlak beyaz renktedir.
Burun, göz ve ağız etrafı ile ayaklarda siyah pigment bulunur. Göz etrafında, tarsal ve carpal eklemlerinde koyu renk tercih edilir. İncikleri siyah veya kahverengi olanlara da rastlanmaktadır. Tırnakta koyu gri tondan siyaha yakın bir renk dağılımı gözlenmektedir. Tırnak üstünde siyah pigmentasyon görülür. Yapağı kaba karışık ve halı tipidir.
Erkekler boynuzlu, boynuz öne doğru helezoniktir. Dişiler boynuzsuzdur, boynuzlulara da rastlan maktadır. Oyluğu yağlı bir ırktır. Kuyruk çok kısa ve kuyruk omurları orta kısımda yukarıya doğru bükülmüş, ince ve yağsız kuyruk ucu aşağıya doğru yönelmiştir. Bundan dolayı kuyruğun yünsüz, çıplak alt tarafı arkadan bakılınca görülür.
Karagül Koyunu
Tokat ili ve çevresinde yetiştirilir. Kombine ırktır, et, süt ve post verimlidir. Vücut yapısı küçüktür. Baş orta büyüklükte, boyun kısa ve kalın, bacaklar orta uzunluktadır. Cidago, sırt ve sağrı hemen hemen eşit yükseklikte olup yandan bakıldığında sırt düz bir hat gibi görülür.
Yaygın vücut rengi siyahtır. Siyah dışında kahverengi, gri ve beyaz olanları da görülür. Yapağısı kaba karışıktır. Yapağı lif çapı bireysel olarak değişiklik göstermektedir. Kuzuları parlak, bukleli ve kürk yapımına uygun kıl örtüsüne sahiptir.
Erkekler boynuzlu dişiler ise genel olarak boynuzsuzdur. Dişilerde boynuzluluk oranı %13 civarındadır. Boynuz yapısı, erkeklerde baştan öne doğru açılan kuvvetli ve kıvrımlı, dişilerde ise tek kıvrımla kulak arkasından öne doğru ve zayıf yapılıdır. Yağlı kuyrukludur.
Güney Karaman Koyunu
Antalya, Mersin, Hatay ve Gaziantep illerinde yetiştirilir. Kombine ırktır, et ve süt verimlidir. Küçük yapılıdır. Beyaz, gri, kahverengi, kızıl, siyah ve alacalı renklileri bulunmaktadır. Özellikle siyah olanlarda renk, yaş ilerledikçe kırçıllaşmaktadır.
Erkekler boynuzlu, dişiler nadiren boynuzludur. Yağlı kuyrukludur. Kuyruğun ortasında bir oluk yer almaktadır. Kuyruğun uç kısmı parmak şeklinde aşağı sarkar. Genelde aile işletmeleri tarafından yetiştirilir.
Çine Çapari Koyunu
Aydın ili, Çine ve Bozdoğan ilçeleri ve Madran Dağı civarlarında yetiştirilir. Kombine ırktır, et ve süt verimlidir. Vücut orta büyüklüktedir. Baş vücuda göre biraz küçük, kulaklar orta büyüklükte ve sarkıktır. Vücut genellikle bej veya açık gri renkte, baş, kulaklar, bacaklar ve karın altı kahverengiden siyaha kadar değişebilen tonlardaki renkle ya da bu renkleri içeren lekelerle kaplıdır.
Kaba karışık yapağılıdır. Erkekler güçlü spiral boynuzlu, dişiler çoğunlukla boynuzsuzdur. Yağlı kuyruklu olup diğer yağlı kuyruklu yerli koyun ırklarından daha toplu bir kuyruk yapısına sahiptir. Kuyruk ucu ince ve içe kıvrıktır. Sağıma elverişli iri meme başlarına sahiptir.
Romanov Koyunu
Bir istisna olarak romanov ırkı koyunu da zikretmek istedik, bu ırk ülkemizde bir hayli popüler. Aslı Rus ırkı bir koyundur. Romanov koyunun en önemli özelliği olan yüksek sperm verimi ve üstün analık kabiliyeti ile birçok ülkede melezleme çalışmalarında kullanılıyor. Yüksek sperm verimine sahip bu ırk, koyun ırkları içerisinde 3- 4 aylık yaş gibi en erken cinsi olgunluğa ulaşan özelliği ile dikkat çekiyor.
Bununla birlikte mevsime bağlı kızgınlık göstermeyen bu ırkın yılın her mevsiminde çiftleştirilebilmesi, üçüz dördüz yavru verimiyle kuzu eti üretiminde ilk sırada tercih edilen ırk olarak önümüze çıkıyor. En önemli özelliklerinden birisi de eti eşsiz lezzette ve koyun eti kokusundan hoşlanmayanlar için idealdir, koyun eti kokusu yoktur.
Romanov koyunu herhangi bir başka ırkın kanını taşımayan saf bir ırktır. Bu özelliği nedeniyle melezlemede arzulanan melez azmanlığı ile artan kuzu sayısı ve yüksek yaşama gücü ile dünyanın birçok ülkesinde melezleme çalışmalarında kullanılıyor.
Çift kaslılık genini taşıyan Romanov ırkı, melezlemelerde özellikle ilk jenerasyondaki kuzularda yemden yaralanmayı iki kat iyileştirdiği, yüksek kalitede karkas üretip karkasta değerli parçalarda belirgin artış sağladığı tespit edilmiştir.
Ayrıca romanov koyununa dair, daha fazla malumat almak isterseniz, romanov koyunu için özel olarak hazırladığımız sayfamızdan romanov koyunu özellikleri hakkında geniş bilgi edinebilirsiniz.
Koyun Nasıl Alınır?
Koyun Irkları ve Koyunların Irk Özellikleri adlı konumuza son verirken, koyun cinsleri hakkında başka videolar izlemek istiyorsanız, burayı tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.
