Kauçuk Nedir Kauçuğun Özellikleri Nelerdir?

Kauçuk Nedir Kauçuğun Özellikleri Nelerdir?

Kauçuk Nedir Kauçuğun Özellikleri Nelerdir? Kauçuk tropikal iklime sahip ülkelerde yine tropikal bir ağaç olan, kimilerinin de bitki olarak tasnif ettiği, “Hevea brasiliensis” adlı ağaçtan elde edilir. Bu ağaç, Doğu Afrika, Cava Adası, Brezilya ve Meksika gibi ülkelerde yetişir. Kauçuğun icat edildiğinden beri, elde etme yöntemi ise kauçuk ağacına atılan çiziklerden akan sıvıların toplanmasıyla elde edilir.

Ağaçlardan elde edilen bu özsu kurumaya ve sertleşmeye bırakıldıktan sonra bir takım işlemlerden geçirilerek son halini alır. 20. yüzyıl boyunca, kimyadaki ilerlemeler, yağdaki kauçuğun kullanılarak suni versiyonunun yapılmasına imkân tanıdı. Her yıl üretilen 18 milyon ton kauçuğun üçte ikisi sentetiktir.

Kauçuk bazı Batılı dillerinde “silgi” veya “Hindistan silgisi” olarak adlandırılır. Bunun nedeni 1744 yılında Avrupa’ya Hindistan’dan getirilmesi ve ilk etapta sadece yazı silgisi olarak kullanılması nedeniyledir. Günümüzde kauçuk petrol ve doğalgazdan da imal edilmektedir. Sentetik kauçuk olarak adlandırılan kauçuk petrol ve doğalgazdan elde edilen kauçuktur.

Kauçuğun İcadı ve Tarihçesi

Doğal kauçuk, Amazon Ormanları’nda kauçuk ağaçlarının öz suyundan elde ediliyordu. Bu nedenle bu ağaçlara yerliler tarafından ‘‘Ağlayan ağaç’’ manasına gelen “Cahutchu” adı verilmişti. Yerliler tarafından kauçuk birçok alanda yaygın olarak kullanılıyordu. Amerika’nın keşfiyle birlikte kauçuk Avrupalılar tarafından da bilinir oldu.

Ve bir anda kauçuk Avrupa’da ilgi odağı haline geldi ve kauçuk talebinde bir patlama yaşandı. İhtiyacın artmasıyla birlikte doğal kauçuk yetiştirmeye elverişli ülkelerde bol miktarda kaliteli doğal kauçuk üretilse bile, kauçuk temininde başka ülkelere bağımlılığın önüne geçmek amacıyla sentetik kauçuk üretilmesi ile ilgili çalışmalara başlandı.

Özellikle I. ve II. Dünya Savaşları sırasında doğal kauçuğa ambargo konulması ABD, Rusya ve Almanya gibi pek çok ülkede sentetik kauçuk çalışmalarına ağırlık verilmesine neden oldu. Fakat kauçuğun sıcakta yapışkan olan hali, soğukta ise sertleşen yapısı bu malzemeye olan ilginin zamanla azalmasına neden oldu.

Kauçuğun ortam sıcaklığı ile hal değiştirmemesi için ve her zaman sert-elastik bir halde kalmasını sağlamak amacıyla inatçı ve azimli bir mucit olan Goodyear’ın adeta yıllarını kauçuğa adaması gerekiyordu…

Charles Goodyear (1800-1860), babasının hırdavat dükkânının iflas etmesiyle birlikte yeni iş arayışına girmişti. 1834 yılında kauçuk can simitleriyle ilgili geliştirdiği yeni fikirleriyle ABD’nin ilk kauçuk üreten firması Roxbury Doğal Kauçuk Şirketine girdi. Ancak firma tarafından üretilen kauçuk ürünler satılmamış, satılanlar ise iade edilmişti. Çünkü Brezilya’dan getirilen bu malzeme sıcak havalarda yapışkan iken, soğuk havalarda ise hayli sert bir hal almıştı.

Charles Goodyear’ın o gün kauçuk şirketinden çıkarken yaşadığı hayal kırıklığı hikâyesini sonlandırmamış aksine bundan sonra tüm zamanını ve parasını uğrunda harcadığı araştırmalarını başlatmıştır. Amacı, doğal kauçuğun yapışkanlığını giderip sert ama aynı zamanda esnek bir malzeme üretmek olmuştur.

Üstelik bu malzemenin mekanik özelliklerinin sıcaklıkla değişmemesi gerekmektedir. Bunu başarabilirse çok zengin olacağını düşünmüş, tüm parasını ve zamanını bu malzemeyi üretmek için harcamıştır. Maddi sıkıntılar çekmesi nedeniyle araştırmalarına arkadaşlarından aldığı borçlarla devam etmiştir.

Ancak ödeyemediği borçlar yüzünden kendi deyimiyle ‘‘Alıştığım otelim’’ dediği hapishanede kaldığı dönemlerde bile, eşinin kendisine temin ettiği ham kauçuk ve merdane ile denemelerini sürdürmüştür.

Goodyear, ham kauçuğu farklı kimyasal maddelerle karıştırmış, ısıtmış, soğutmuş kısaca aklına gelen her yöntemi denemiştir. Elinde ham kauçuğun bittiği bir gün daha önceden boyadığı kauçuğun üzerindeki boyayı silmek için nitrik asit kullanmış ve bronz renginden kurtulmak istediği kauçuk simsiyah olmuştur. İşe yaramaz diye düşündüğü bu kauçuk örneğini bir kenara koymuştur.

Ancak birkaç gün sonra bu örneğin yumuşadığını, yapışkan halinin azaldığını ve kumaşa benzediğini fark etmiştir. ‘‘Bu defa tamam’’ dese de aslında sonuç yine başarısız olmuştur. Lakin başarısız olduğunu her zaman pek de çabuk anlamamıştır ve bazı yöntemlerin patentini almış hatta üretim bile yapmıştır.

Hükümet tarafından aldığı 150 posta çantası siparişinde çantaları birkaç günde imal ettikten sonra başarısından emin bir şekilde ailesiyle birlikte tatile gitmiştir. Ancak döndüğünde bütün çantaların şekillerinin bozulduğunu, kumaş görüntüsünün yerini o bildiğimiz yapışkan halin aldığını görünce büyük bir hayal kırıklığına uğramıştır.

Yaşadığı başarısızlıklar, maddi imkânsızlıklar, kötü hayat şartları ve bozulan sağlığı Goodyear’ı durdurmamıştır ancak her başarısız deneme sadece kendisinin değil ailesinin de hayatını zorlaştırmıştır.

1839 kışında Goodyear’ın yaşadığı küçük bir kazayla yıllar süren ve sonuç vermeyen bütün denemeler noktalanmıştı. Arkadaşından öğrendiği kükürtle kauçuğu karıştırma yöntemiyle yılmak bilmeden denemeler sürdürse de buluşunu bir türlü gerçekleştirememişti.

Charles Goodyear, çalışmalarına devam ettiği bir gün elindeki kükürtlü örneklerden birini yanlışlıkla sobanın üzerine düşürdü. Kauçuk parçasını hızla almaya çalıştı, çünkü kızgın sobanın üzerine düşen parçanın eriyeceğini düşünmüştü.

Ancak kauçuk erimemiş aksine sert ve elastik bir hal almıştı. Böylece yıllardır aradığı sorunun cevabını bulmuştu. Aradığı sorunun cevabının sobaya düşen kauçuk parçasında gizlendiğini görebilmesi aslında yıllar süren çalışmaları sırasında edindiği bilgi ve deneyimler sayesinde mümkün olmuştu.

Goodyear artık kauçuğa nasıl istenen özellikleri kazandıracağını bulmuştu ama en iyi kauçuğu üretebilmesi için hala cevaplaması gereken pek çok soru vardı. Kükürtle sertleşme yöntemini optimize etmek için sonsuz bir sabırla farklı süre ve sıcaklıkları denemeliydi. En iyi ve istikrarlı sonuçları veren formülüne, ABD’de 1844 yılında patent aldı.

Kauçuk Nerelerde Kullanılır?

Her yıl yaklaşık dört milyon ton doğal kauçuk ve 7 milyon ton sentetik kauçuk, dünya genelindeki günlük temellerde kullandığımız 50.000’den fazla farklı ürün üretmek için üretilmektedir. Önce bisikletler olmak üzere sırası ile otomobillere, kamyonlara, uçaklara, traktörlere ve hafriyat makinelerine teker yapımında kullanılmaktadır.

Bundan başka su geçirmez giyecekler, ayakkabı, eldiven, sıhhi eşyalar, döşeme malzemesi oyuncak ve şişme yatak gibi birçok malzemenin üretiminde kullanılmaktadır. Kauçuk eriyiğinden ayrıca yapıştırıcı olarak da istifade edilmektedir.

Günlük hayatımızda kullandığımız ayakkabı, yağmurluk, düğme, tarak ve kemer gibi ürünlerde bulunan kauçuk, araba lastiklerinde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Yumuşaklık, dayanıklılık, yapıştırıcılık, su ve hava geçirmeme özelliği nedeniyle çok önemli bir ürün olup elektriği iletmediği için yalıtma ve izolasyon gibi alanlarda da yoğun olarak kullanılır.

Günümüzde kauçuk ahşap kadar yaygın olarak kullanılmaktadır ve bu büyük oranda mukavemet, uzun ömür, su direnci ve ısı direnci gibi faydalı özelliklerinden dolayı bu avantajlar bu malzemeyi lastik üretimi için mükemmel kılar, Aslında kauçuk üretiminin büyük bir yüzdesi otomotiv endüstrisindedir.

Kaymayan, yumuşak, dayanıklı ve esnek olma gibi diğer faydaları, bu malzemeyi oyun ekipmanları, ayakkabı, paspaslar, döşeme malzemeleri, sağlık malzemeleri, ev malzemeleri, toplar, oyuncaklar ve binlerce diğer kauçuk ürünler için de ilk tercih yapar. Kauçuk çok çeşitli renkler, stiller ve dokulara sahiptir ve son derece çeşitlidir.

Kullanılmış kauçuk lastikler genellikle ayakkabı, çanta gibi diğer öğeleri yapmak için geri dönüştürülür. Güvenli ve güvenilirdir ve birçokları tarafından değerli bir materyal olarak görülmektedir.

Kauçuk Hakkında Sık Sorulan Sorular

• Kauçuk Ağacı Ülkemizde Yetişir mi?

Kauçuk Ağacı ülkemizde doğal olarak yetişmez. Ancak süs bitkisi olarak iç mekânlarda bakılan bu bitkinin bakımı, dikimi yılın Mayıs ve Haziran aylarının ortasında kalan zamanda yapılır. Yapraklarının her zaman yeşil kalması nedeniyle tercih edilen ve uzun yıllar ithal edilen kauçuk fidanları, 2013’ten bu yana Adana Orman Bölge Müdürlüğü fidanlığında üretiliyor.

• Kauçuk Nasıl Elde Edilir?

Doğal bir madde olan kauçuk, tropikal ülkelerde yetişen kauçuk ağacından elde edilir. Bu ağacın kabuğunda özel bıçaklarla V şeklinde yarıklar elde edilir. Bu yarıklardan akan süt görünümüne sahip ve lateks olarak bilinen madde toplanarak kauçuk üretilir. Lateksin yaklaşık %30’u kauçuktan oluşur.

• Kauçuk Sağlığa Zararlı mı?

Kauçuk zararlı değildir veya zehirli değildir. Fakat kauçuğun günümüzde sentetik olarak da üretilmesi ve bu üretimin bir takım farklı kimyasallarla elde edilmesi sonucunda sağlık sorunları ortaya çıkar. Kauçuk üretimi sırasında talk pudrası kullanılan alanlarda çalışan işçilerde de KOAH görülme riski artar. Kauçuk imalatının neredeyse her aşamasında kullanılan kimyasallar solunum yollarının tahriş olmasına ve amfizeme neden olabilir

• Kauçuk Doğal Bir Ürün mü?

Doğal ve sentetik olarak adlandırılan iki tür kauçuk vardır. Doğal kauçuk, bazı tropikal bitkilerin öz suyundan (lateks) ya da petrol ve doğalgazdan imal edilen esnek bir maddedir. Ağaçların öz suyundan üretilene doğal kauçuk, petrol ürünlerinden üretilene sentetik kauçuk denir. Her iki tür de çok yönlü maddelerdir. Kauçuktan yapılan eşyalar genellikle lastik olarak adlandırılır.

• Doğal Kauçuk Sıcakta Erir mi?

Kauçuk ısıtılınca yumuşayan bir maddedir. 180 derecede yapışkan hale gelen kauçuk, 220 derece sıcaklıkta ise erir. Erimiş hali ise damıtılır ve böylece kauçuk yağı elde edilir. Uzun yıllar özellikle Goodyear, kauçuğun bu yönünü egale etmek için uğraşmış ve gayretleri yüzünden bunu başarabilmiştir.

• Sentetik Kauçuk Nasıl Üretilir?

Sentetik kauçuğun üretim süreci; petrol, kömür veya diğer hidrokarbonların rafine edilmesiyle başlar. Üretim esnasında “nafta” maddesi açığa çıkar. Sentetik kauçukların üretimi için gerekli olan styrene ve isoprene gibi monomerleri elde etmek için toplanan nafta doğal gaz ile karıştırılır.

Sonrasında monomerler genel olarak emülsiyon polimerize işlemine veya solüsyon polimerize işlemine maruz tutulur. Her iki işlemin de amacı, lateks ve kauçuk malzeme oluşturacak polimer zincirleri üretmektir. Bu işlemlerden sonra kauçuk vulkanize edilerek mühendislik uygulamalarında kullanılabilir hale getirilir.

• Doğal Kauçuk Nasıl Üretilir?

Doğal kauçuğun üretimi öncelikle kauçuk ağaçlarının ekimiyle başlar (Havea brasiliensis). Kauçuk ağacının hasat için elverişli hale gelmesi yedi sene sürer. Ağaçlar yeterli düzeyde olgunluğa eriştiklerinde gövdelerine delik açılır. Bu işlem genel olarak üç günde bir yapılır ancak günde bir defadan fazla olmaz.

Delme işlemi lateksin akmasına imkân verecek ufak bir açı ile bir miktar kabuğun soyulmasından ibarettir. Ağacın aynı bölgesi tekrar tekrar delinebilir. Ağacın bir bölgesi kullanıldığında bir sonraki sefere başka bir bölgesinin delinmesi gerekir.

Daha önce delinen bölgeler ancak yedi yıl sonra tekrardan kullanılabilir. Bir ağaç günde ortalama yarım kâse lateks üretir. Üretilen lateksler toplanır ve seyreltilmiş asitle karıştırılır. Kauçuk-asit karışımı iki defa haddelenir. Birincisi fazla suyu gidermek, ikincisi ise kauçuğu şekillendirmek içindir. Bu işlemler sonrası kurutularak kullanıma hazır hale getirilir.

• Lateks ve Kauçuk Aynı Şey mi?

Lateks, Hevea brasiliensis isimli kauçuk ağacının sütlü özsuyudur. Günümüzde birçok üründe kullanılmaktadır. Bisiklet ve araba tekerleğinde, bazı balonlarda, eldivenlerde, cerrahi plastik sondalarda, silgilerde ve daha birçok günlük yaşamda kullandığımız plastik malzemede bulunabilmektedir.

Kauçuk Ağaçtan Nasıl Toplanır?

Kauçuk Nedir Kauçuğun Özellikleri Nelerdir? adlı konumuza son verirken, kauçuk üretimi ile alakalı videolar izlemek isterseniz, burayı tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.