Hoparlör Çeşitleri ve Hoparlörün Tarihçesi

Hoparlör Çeşitleri ve Hoparlörün Tarihçesi

Hoparlör Çeşitleri ve Hoparlörün Tarihçesi; Elektrik akımını ve değişikliklerini ses titreşimlerine çeviren işlevsel bir alettir. Türkçede eş anlamlısı ise sesucaltandır. Hoparlör sözcüğünün Türkçedeki hali Fransızca haut-parleurun okunuşudur, Fransızca “yüksek-konuşan-ses yapan” anlamına gelmektedir.

İngilizce karşılığı olan loudspeaker ve Almanca lautsprecher da aynı anlama gelmektedir. Sözcüğün İspanyolcası altavoz “yüksek ses” anlamına gelmektedir. 1920 yıllarında elektrikli ses dalgalarının kaydedilip yayınlanmasına imkân sağlayan buluşlar ortaya atıldı.

Bu buluşların sonucunda ilk hoparlör 1924-1925 yıllarında yapılmıştır. Chester w. Rice ve Edward w. Kellogg tarafından yapılan çalışmalar hoparlörü daha da geliştirdi. Bu iki bilim adamının ortaya çıkardığı sistem, günümüzde hala önemli değişikliklere uğramamıştır.

Hoparlör Ne Zaman İcat Edildi?

İlk hoparlörler 1877’de, Ernest Siemens, telefonun mucidi Alexander Graham Bell’in 1876’da benzer bir buluşun patentini almasının ardından bir elektrikli hoparlörün daha gelişmiş bir buluşunu piyasaya sürdü. Aynı zamanda, hem Nikola Tesla hem de Thomas Edison, benzer cihazları denediler.

Edison, Tesla’nın almadığı bir İngiliz patentini aldı. 1898’de Horace Short, basınçlı havayı kullanarak sesi yükseltmek için bir mekanizma geliştirdi ve hakları Charles Parsons’a sattı. Plak şirketleri daha sonra bu sistemle hoparlör kullanan plakçalarlar satmaya başladı.

Ernst siemens, bobin sürücülerini taşıma, 1898’de, Oliver Lodge hareketli bobin sürücüleri sistemini geliştirdi ve daha sonra Peter l. Jensen onlar için pratik bir uygulama kurdu, fakat çiftin patentleri reddedildi, bu yüzden şirketlerini kaydetmek için icatlarını satamazlardı. 1915’te kendi şirketleri magnavox’u geliştirmeye karar verdiler ve başarılıda oldular.

Doğrudan radyatör, 1924’te Chester w. Rice ve Edward w. Kellogg, hareketli bobin sürücülerini kullanan doğrudan radyatör adı verilen bir buluşu patentledi. Koninin gürültüyü kopyalamaya başladığı frekansı düşürene kadar bobinlerin özelliklerini ayarlayabildiler. Bu süre zarfında, Walter h. Schottky diyot kullanan ilk şerit hoparlörü geliştirdi.

Şerit hoparlörler, bobinlere enerji verebilmek için elektro mıknatıslar kullanıldı. Enerji daha sonra bu bobinlerden geçerek sistemdeki sürücüye ikinci bir çift bağlantıya geçti. Bu, hoparlör için bir güç kaynağı ve yükseltici olarak çalıştı. Daha sonra, 1930’larda, hoparlörler, ses amplifikasyonunu daha güçlü bir hale getirmek için sürücüleri birleştirmeye başladı.

1937’de metro-goldwyn-mayer tarafından “Tiyatrolar için shearer horn sistemi” sinema endüstrisine tanıtıldı. Sistem james bullough lansing, john kenneth hilliard ve douglas shearer tarafından icat edildi.

Cinaudagraph için çalışan Rudy Bozak tarafından tasarlanan 1939 New York dünya Fuarı’na bir sistem bile yerleştirildi. Dubleks sürücüsü 1943’te altec, ses kalitesini ve performansını önemli ölçüde artıran duplex sürücüsünü tanıttı.

Tiyatronun sesi 1945’te piyasaya çıktı ve hemen sinema sanatları ve bilimleri akademisi tarafından test edildi. 1955’te endüstri standardıydı. O zamandan beri, ses kalitesi ve gücünde birçok gelişme oldu, bu yüzden hoparlörler bugün hala kullanılıyor.

Hoparlör Çeşitleri Nelerdir?

Çalışma tekniklerine göre elektrodinamik, elektrostatik, plazma ark hoparlör, piezoelektrik hoparlör ve panel hoparlör olmak üzere beş tip hoparlör vardır. Hareketli bobinli hoparlörler, daire veya elips tarzında bir diyaframdan meydana gelir. Diyafram ortası ve kenarları boyunca dizilen yaylarla metal bir çerçeveye asılıdır.

Diyaframın ortasında sıkıca tutturulmuş silindir biçiminde bir çekirdek ve üstüne sarılı bir ses bobini bulunur. Bobin ve çekirdek bir mıknatısın kutupları arasına yerleştirilmiştir. Önceleri, bir yükselticiden alınan doğru akımla çalışan elektromıknatıslar kullanılıyordu.

Günümüzde yumuşak demirden kalıcı mıknatıslar veya seramik maddeler kullanılmaktadır. Bir hoparlör peak değerindeki ses gücüne çıktığında ses belirli bir oranda bozulur. Eğer bu süre biraz daha uzar ise hoparlörün diyaframı yırtılıp zarar görebilir veya mekanik aksanları bozulabilir.

Elektrodinamik Hoparlör

Elektrodinamik hoparlör ses oluşturmak için elektromanyetik bir bobin ve diyafram yardımıyla kullanılan bir cihazdır. Bu, bugün dünyadaki en çok kullanılan hoparlör türüdür. Hemen hemen her yerde bu hoparlörün kullanımda olduğunu görebilirsiniz.

Elektrostatik Hoparlör

Yüksek gerilim altında elektrostatik etki ile titreşerek ses çıkaran bir zar ile birlikte çalışan hoparlör türüdür. Elektrostatik hoparlör, ilk olarak 1956 yılında quad firmasının sahibi ve tasarımcısı Peter James Walker tarafından üretilmiş, daha sonra birçok firma tarafından teknolojik anlamda geliştirilmiş, çok özel bir hoparlör türüdür.

Genel anlamda bir elektrostatik hoparlörde üç ana parça bulunur. En önemli parça, diyaframdır. Bu özel plastik madde olabileceği üzere farklı maddelerin karışımdan kompozit yapılarda kullanılabilmektedir.

Özellikle 2000’li yıllarda farklı kompozit maddelerin bulunmasıyla birlikte bu tarz hoparlörlerde diyaframda oldukça yenilikçi tasarımlar açığa çıkmıştır.

Diğer önemli parça ise statorlardır. Stator, diyaframın iki yanına yerleştirilir. Statorlarda genelde özel çelik levhalar kullanılabileceği gibi, gene farklı metaller de kullanılmaktadır. Özel voltaj yükleyiciler kullanılarak diyafram pozitif şarj edilir.

Statorlarda gelen sinyallere göre negatif şarj edilerek farklı kutupların birbirlerini itme işleviyle göre diyafram hareket eder. Karşıt güçler çekerler, benzer güçler iterler. Diyafram sürekli ve pozitif şarjlıdır. Karşıt kutuplarda şarjlı olan statorların kutupları devamlı değişerek diyaframı hareket ettirirler.

Statorlar, amplifikatörden gelen sinyalin, özel trafolarda ters kutuplarda şarj edilmesiyle belirli bir voltajda elektrik ile yüklenir. Bu yüklemelerle gelen sinyal diyaframda itme ve çekme hareketini oluşturur. Bu sayede diyaframlar vasıtası ile ses oluşur.

Plazma ark Hoparlör

Plazma iyonize edilmiş bir gaz veyahut bir gazdan gönderilen akımdır. Plazma elektrik alanlara karşı çok duyarlıdır, bu nedenle sesin elektrik sinyalini plazmayı yönlendiren bir elektrik alanına dönüştürebilirsiniz. Plazma kütleye sahiptir ve bir diyaframın ses oluşturması için havayı hareket ettirmesine benzer bir ses açığa çıkartarak titreşir.

Bu tür bir hoparlör görsel olarak oldukça ilginç ama ses kalitesiyle sınırlıdır. Hoparlörün güvenilirlik sorunları var olması nedeniyle sadece bir yenilik veya bir değişiklik olarak kalmaya devam ediyor.

Piezoelektrik Hoparlör

Piezoelektrik hoparlörler havayı titretmek ve ses yapmak için genişleyen ve daralan bir kristal yapı kullanır. Piezoelektrik hoparlörler frekans tepkisi ile sınırlıdır, bu nedenle basit sesler çıkarmak için sadece tweeter, saatler veya telefon sms sesi gibi küçük elektrikli cihazlarda kullanılırlar.

Gelecekte bu teknolojinin gelişmesi, iyi ses özellikleri ve dayanıklılığı olan bir hoparlör sağlaması mümkün olabilir. Piezoelektronik, su altında mikrofon olarak kullanım için dayanıklı ve güçlü olmasını sağlayan sağlam bir teknolojidir.

Bu hoparlörler denizaltı savaşlarında mikrofon olarak kullanılıyordu, diğer mikrofonları tespit edebiliyor ve diğer gemilerin sesini duyabiliyorlardı.

Panel Hoparlör

Birkaç çeşit düz panel hoparlör vardır, mühendisler hoparlör kutularının ebadını küçültmek için yıllardır düz hoparlörler üzerinde çalışmaktadır. Standart düz panel hoparlörün üzerinde kare panele bağlı bir uyarıcısı vardır.

Bu sayede düz panel bir diyafram görevi görür. Vinilden straforlara kadar çeşitli malzemeler diyafram olarak kullanılabilir. Standart düz panel elektrodinamik hoparlörü yapmak zor olmuştur çünkü iyi frekans tepkisi yaratırken tüm düz yüzeyi eşit bir biçimde titretmek zordu.

Günümüzde Hoparlör

Geçmişe kıyasla şuanda daha kullanışlı olan hoparlörler, geçmişte boyutsal olarak büyük olup günümüzde bir cep boyutunda olan, hatta kulaklarımıza taktığımız kulaklıklar gibi daha işlevsel, küçük ve kolaylık sağlanabilecek hale gelmiştir.

Geçmişten günümüze hoparlör fazla bir değişikliğe uğramayıp, üzerinde yapılan çalışmalar ile daha net, daha güçlü ve daha sağlam bir hale gelmiştir. En önemlisi de hoparlörün devasa boyutları küçültülmüş, kulağımıza sığacak kadar küçültüldüğü halde, yüksek ses kalitesi elde edilmiştir.

Hoparlör Nedir ve Nasıl Çalışır?

Hoparlör Çeşitleri ve Hoparlörün Tarihçesi adlı konumuza son verirken hoparlör Nedir? hoparlör Nasıl Yapılır? gibi başka videoalr izlemek istiyorsanız buraya tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.