Çocukların Ruh Sağlığını Koruma Yolları
Çocukların Ruh Sağlığını Koruma Yolları Hepimiz bazen üzgün, endişeli veya sinirli hissedebiliriz. Ancak bu duygular sürekli hale gelip günlük yaşamı da rahatsız etmeye başladığında profesyonel destek almak gerekiyor. Ruhsal bozukluklar yetişkin insanları olduğu kadar çocukların da günlük yaşantısını etkiliyor. Endişe verici olanı ise ebeveynler çoğu zaman bunun farkına varamıyor.
Çünkü çocukluğun hayatın bütün sorunlarından, zorluklarından uzak bir dönem olduğuna inanmak isteriz. Anne-babalar çocuklarını korumak, onlara mümkün olan en iyi imkânları sunmak, mutlu ve sağlıklı bireyler olarak büyümelerimi sağlamak için ellerinden geleni yaparlar.
Ancak çocuklarda yetişkinler gibi hayatın bazı dönemlerinde sorunlar ile karşılaşabilirler. Yetişkinler yaşadıkları sorunlar ile baş etmek için kendileri harekete geçip, inisiyatiflerini kullanabilirler. Ama çocukların yaşadıkları sorunların çözümünde yetişkinlerin destek ve yardımı gereklidir.
Ruh Sağlığı Nedir?
Ruh sağlığı kısa tabirle kişinin duygusal ve sosyal anlamda sağlıklı olmasıdır. Günlük ruhsal iniş ve çıkışları yönetebilen kişiler ruhsal anlamda sağlıklı kabul edilir. Ruhsal bozukluklar sosyal ve fiziksel olarak geniş yelpazede olabilir ve ayrıca alkol, uyuşturucu gibi bağımlılıkları, düşük benlik saygısı, asosyal davranışlar, okuldan-işten uzaklaşma gibi sorunlara yol açabiliyor.
Anne-babalık aslında hamilelik dönem ile başlar. Bebek ile ilgili hazırlıklar, beklentiler, ümitler ve endişeler anne-babalığın doğal bir parçası gibidir. Bilgi çağında olduğumuz düşünüldüğünde günümün anne-babalarının işi hem daha kolay hem de daha zor. Artık pek çok anne çocuğun duygusal-bilişsel-fiziksel gelişiminde ilk üç yılın önemini biliyor, hatta hamileliğin ilk günlerinden itibaren bebeğin gelişimi desteklemek için neler yapılması gerektiğini araştırıyor.
Tüm bu çaba sağlıklı, mutlu bireyler yetiştirmek için. Ancak hayat durağan ve her etkeni kontrol edebildiğimiz bir süreç değil. Sorunlar hayatın bir parçası. Sorunlar ile baş etmek ise her birey için farklı yöntemler kullanır. Anne ve babaların genel olarak ruh sağlığıyla alakalı gözlemlediği durumlar aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır.
Çocuğumun Ruhsal Problemlerini Nasıl Anlarım?
Çeşitli uyarılar, bir çocuğun ya da ergenin muhtemel ruh sağlığı problemine işaret ediyor olabilir. Bu uyarı niteliğindeki işaretlerin bir bölümü aşağıda verilmektedir.
Duygularla İlgili Bozukluklar:
- Makul bir neden olmadan üzülme ve çaresizlik duyma
- Çoğu zaman yoğun öfkeli olma, ağlama ya da aşırı tepkide bulunma.
- Değersizlik ya da suçluluk duyguları gösterme.
- Başka çocuklardan daha fazla endişeli ya da kaygılı olma.
- Bir ölümün ya da kaybın ardından çok uzamış bir yas tutma.
- Aşırı derecede korkulu olma. Açıklanamayan korkular duyma
- Fiziksel sorunlarla ya da görünümlerle sürekli ilgilenme.
- Zihnini kontrol edememekten korkma.
Sınırlılıklar:
- Kendini verememe, karar vermede zorlanma.
- Yerinde oturamama, dikkatini toplayamama.
- Zarar görmekten, başkalarını incitmekten, korkma.
- Gün içinde defalarca yıkanma ve eşyaları temizleme
- Belirli davranışları tekrarlama.
- Çok hızlı seyreden düşüncelerden kurtulamama.
- Tekrarlanan kâbuslar görme.
- Sorun yaratan davranışlar:
- Alkol ya da ilaç kullanma.
- Çok miktarda yeme ve sonra kusmaya çalışma,
- Kilo almaktan kaçınmak için lavman kullanma.
- Uygun kiloda olmasına karşın takıntılı olma
- Başkalarına ve eşyalarına sık sık zarar verme
- Yaşamı tehlikeye sokacak şeyler yapma.
Yaşamındaki Büyük Değişimler:
- Okul durumunda kötüleşme.
- Genellikle zevk aldığı şeylere ilgisini kaybetme.
- Uyuma ve yeme alışkanlıklarında açıklanamayan değişmeler gösterme.
- Arkadaşlarından ya da ailesinden uzaklaşma ve hep yalnız kalmayı isteme.
- Çok fazla hayal kurma.
- Yaşamı baş edemeyecek kadar zor bulma ve intihardan söz etme.
- Açıklanamayan sesler duyma.
Yukarıdaki problemlerden herhangi birinin muhatabı iseniz, çocuğunuzla daha fazla zaman geçirin ve onunla daha fazla ilgilenin. Çocuğunuzun yeteneklerine destek olun, sınırlılıklarını kabul edin. Hedefleri başka birinin beklentilerine göre değil çocuğunuzun yeteneklerine ve ilgilerine göre oluşturun. Başarılarını kutlayın. Çocuğunuzun yeteneklerini başka çocuklarınkilerle kıyaslamayın. Çocuğunuzu tek başına değerlendirin. Çocuğunuzla birlikte olmak için ona düzenli olarak zaman ayırın.
Çocuğunuzun bağımsızlığını destekleyin ve kendilik değerini artırmasına yardım edin. Yaşamın iniş çıkışlarında çocuğunuzun yanında olun. Çocuğunuzun problemlerin üstesinden gelebileceğine ve yeni yaşantılarla baş edebileceğine güvendiğinizi gösterin.
Çocukların Gelişim Takibini Yapmak
Hamilelik süreci ile başlayan gelişim her çocuk için bireysel bir hızla ilerler. Ancak tabi ki becerilerin kazanılması ve geliştirilmesi için kritik dönemler vardır. Genel olarak çocuğun doğumdan itibaren hangi becerileri hangi aylarda kazanacağını bilmek anne-babanın daha dikkatli olmasına yardımcı olabilir. Gelişim takibinin amacı anne-babayı çocuğun gelişim basamakları hakkında bilgilendirmek, çocuğun becerilerinin gelişmesinde yardımcı olacak yönlendirmelerde bulunmaktır.
Gelişim takibinin en yararlı olduğu durumlar ise olası sorunların ipuçlarını önceden yakalama fırsatı vermesidir. Örneğin konuşma becerisinde yaşıtlarından geri kalan bir çocuğun dikkatle takip edilmesinde yarar vardır. Çünkü basit bir gecikme gibi görünen bu durum belki farklı sorunların habercisi olabilir.
Çocuklarla Alakalı Duygusal Sorunlar
Çocuklar iç dünyalarında yaşadıkların sıkıntıları farklı şekilde gösterebilirler. Duygularını ifade etmek yerine davranışla göstermeyi tercih edebilirler. Kardeş doğduktan sonra altını ıslatmak, anne-babanın ilgisini çekmek için yalan söylemek gibi…
Çocukların duygusal olarak sorun yaşadığının işareti olabilecek diğer belirtiler ise, uyku ve yemek yeme düzenindeki bozukluklar, tikler, takıntılı davranışlar, korkular olarak sıralanabilir. Bu sorunlar aslında her çocuğun zaman zaman yaşadığı gelişimsel olarak normal kabul edilebilecek davranışlar olarak da görülebilir. Bu noktada bir uzman yardımı almak için önemli olan kriterler bu sorunların sıklığı, şiddeti ve çocuğun hayatını ne kadar etkilediğidir.
Çocukların Yüklendiği Yaşam Yükü
Yaşam boyu her birey birçok sorunla karşılaşabilir. Bu sorunlardan bazıları ile tek başına baş edebilirken bazı durumlarda desteğe ihtiyaç duyabilir. Boşanma, ölüm ve kayıplar, doğal felaketler, okul değişikliği, kardeş doğumu, taşınma gibi olaylar çocuğun duygusal ve sosyal gelişimin etkileyebilir.
Hayatın bir parçası olan bu krizlere karşı çocuk hiç tepki vermiyor ya da aşırı tepki gösteriyorsa, davranışlarında belirgin farklılıklar (uyumsuzluk, uykusuzluk, aşırı uyku, yemek düzeni ile ilgili değişimler, içine kapanmak ya da aşırı hırçın olmak gibi) ortaya çıkıyorsa, okul başarısında ciddi bir düşüş yaşıyorsa, çocuğun günlük hayat düzeni bu değişimlerden olumsuz etkileniyorsa o zaman bir uzmandan yardım alınması önerilebilir.
Çocuklar İçin Akademik sorunlar
Okula başlayan her çocuk ilk başta uyum sağlamakta zorlanabilir. Çünkü okul ortamında yeni beceriler öğrenmesi ve bunları geliştirmesi gerekir. Sorumluluk almak, kurallara uymak, dersi dinlemek, ödevleri yapmak, arkadaş edinmek, yeni bilgileri öğrenmek, kendini ifade edebilmek vb. Okul öncesi eğitim kurumuna devam etmiş olsa da her çocuk için okulda ilk yıl uyum sağlamak için önemli bir dönemdir.
Bu dönemde anne-babaların ve eğitimcilerin dikkatli gözlemciler olması önemlidir. Çünkü akademik başarı ya da okula uyum alanında yaşanılan sorunların zamanında tespit edilmesi ve uygun yöntemler ile çözümlenmesinde erken müdahale oldukça etkilidir. Okul çocukların hayatında çok büyük bir yer tutar, okul hayatında ortaya çıkan sorunlar bu nedenle çok dikkatle incelenmelidir. Çocuklarda Ruhsal Sorunlar
Okula gitmek istemeyen bir çocuk dikkat konsantrasyonun devam ettiremediği için başarısızlık yaşıyor da olabilir, arkadaşları ile oyuna katılmakta zorlanıyor da olabilir. Bu nedenle okul başarısı ve uyumunu olumsuz etkileyen durumlar aile, okul ve gerektiğinde bir uzman tarafından dikkatlice değerlendirilmelidir.
Anne ve Babalara Öneriler
Psikolojik danışmanlık alanında verilen hizmetler ülkemizde yeni yeni gelişmektedir. Bu nedenle de toplumdaki bazı önyargılar etkinliğini korumaktadır. Özellikle psikolojinin sadece ciddi sorunlar ve klinik tedavi ile ilgilendiğinin düşünülmesi bireylerin bu süreçten uzak kalmasına neden olmaktadır. Oysa tüm dünyada artık psikolojinin bireyi destekleyen, güçlü yanlarının ortaya çıkmasını sağlayan, becerilerin gelişmesine yardımcı olan bir bilim olarak geliştiği dikkat çekmektedir.
Sadece klinik sorunlar değil insan gelişimi ile ilgili her konu psikolojinin bir parçasıdır. Anne-babalar çocukları ile ilgili uzman yardımına başvurmak istediklerinde seçtikleri kişinin uzmanlık ve çalışma alanına özen göstermelidirler. Böylece kendilerine yardım edebilecek en uygun kişiyi seçebilirler.
Çocuk yetiştirirken bazen anne-baba olarak danışmanlığa ihtiyaç duyulabilir. Uzmana danışmak için her zaman ciddi bir sorun olması gerekmez, çocuğun gelişim dönemleri hakkında bilgi almak, beceri gelişimine destek olmak için neler yapılabileceğini öğrenmek içinde anne-baba uzmana başvurabilir. Ama tabi ki burada yardım sürecinin amacı her sorunda anne-babaya öneri vermek değildir.
Anne-babanın kendilerini ve çocuklarını daha iyi tanımasına yardımcı olmaktır. Böylece kendi aile düzenlerini oluşturabilirler. Her sorunda dışardan yardım arayışına girmek hem anne-babanın kendine olan güvenlerini olumsuz etkiler, hem kaygı düzeylerini arttırır hem de çocuk için tutarlı bir ortam oluşturulmasını zorlaştırır.
Çocuklar hayatlarındaki olumsuzluklar ile baş etmek için farklı tepkiler verebilirler. Anne-baba olarak çocuğun bireysel özelliklerini iyi tanımak, dikkatli gözlem yapmak olası sorunların çözümünde çabuk harekete geçmeyi sağlar. Çocuğun, okul başarısı, arkadaş ilişkileri, davranışları ve tepkileri, günlük düzeni ile ilgili dramatik ve uzun süreli değişimler her daim dikkate alınmalıdır.
Çocuklarda Ruhsal Sorunlar ve Tedavi
Çocukların Ruh Sağlığını Koruma Yolları adlı konumuza son verirken, bu konuyla alakalı youtube üzerinden başka videolar izlemek istiyorsanız, buraya tıklayarak izleyebilirsiniz.
