Eskimo Nedir Eskimolar ve Kutuplarda Yaşam!
Eskimo Nedir Eskimolar ve Kutuplarda Yaşam! Her santimetresi buzullarla kaplı olan kutuplarda, -40 derecede veya daha fazla soğuğun olduğu dünyanın en soğuk bölgelerinde yaşayan Eskimolar, yaşam biçimleriyle bulundukları coğrafyaya uyum sağlayan insanlardır. Adeta soğuğun, karın ve buzun efendileri olan bu insanlar buzların ve karların içinde nasıl yaşanabileceğini insanoğluna asırlardan beri göstermeyi başarabilmiştir.
Tamamen buzlardan yaptıkları evlerde yaşayan, besledikleri ren geyiklerinin derilerinden giysi yapan ve yine bu geyiklerin, bölgede bulunan tatlı su kaynaklarından elde ettikleri balıkların etleriyle beslenen Eskimolar gerçekten ilginç bir yaşam biçiminin nadide örneklerindendir.
Eskimolar Kimdir?
Kutup bölgelerinde ve dünyanın buzla kaplı bölgelerinde yaşayan Eskimo kavmi, Grönland, Labrador ve Bering Denizi dolaylarında yaşayan bir kavimdir. Yaşam alanlarına bakıldığında, bu kavim kendilerine kuzeyi seçmiş de denilebilmektedir. Bu kavmin, buraya nereden geldikleri tam olarak bilinmezliğini korurken, bu konuda ortaya atılmış olan çok çeşitli görüşler bulunmaktadır.
Bu görüşlerden bazıları, Eskimoların Kızılderililerle akrabalık bağı bulunduğu ve kavmin kuzeye Asya’dan geldiği yönündedir. Fakat bu görüşler daha kanıtlanamamıştır. Bu konuda uzman olan Etnoloji biliminin önde gelenleri ise, Eskimo kavmini Kuzey Kavimleri arasında kabul etmiş durumdadırlar. Eskimo ismini ise kavme, Kızılderililer vermiştir. Bu kelimenin anlamı ise, çiğ et yiyenler anlamındadır.
Daha çok Grönland ve Labrador dolaylarında yaşayan Eskimoların, çok ilginç özellikleri bulunmaktadır. Bu kavmin çoğunda beyaz kan oldukça fazladır. Kavmin insanlarının yüz hatları incelendiğinde ise, ortaya Moğolları andıran görüntüler çıkmaktadır. Fakat bu kavmin Moğollarla bir ilişkisi belirlenememiştir. Yine Eskimoların ayakları küçük, boyları kısa ve burunları dardır. Hiç şüphesiz ki bu fiziksel özellikler, yaşanan fiziksel ortamın şartları için uygun nitelikler taşımaktadır.
Dünyanın en kuzeyinde yaşayan Eskimo kavminin yaşam şartları, pek çok ilkellikler göstermektedir. Eskimolar avladıkları avları tüketerek yaşamlarına devam eder ve Eskimoların hayatları sürekli av aramayla geçer. Avlanan hayvanlar ise çiğ olarak tüketilmektedir.
Aynı zamanda avlanan hayvanların derisinden de faydalanılır. Bu derilerden yapılan basit giysiler, kuzeyin dondurucu soğuğundan korunabilmek için giyilmektedir. Eskimoların en başlıca besinleri arasında balıklar ve fok etleri yer almaktadır. Fok balığı, Eskimolar için oldukça değerli bir hayvandır.
Çünkü bu balıkların hem etinden, hem derisinden hem de yağından faydalanılmaktadır. Yağdan, hem ısınma hem de aydınlanma amaçlarıyla faydalanılmaktadır. Eskimolar vücutları için gerekli olan vitamini sadece çiğ et ve balıklardan karşılarlar.
Kış aylarında Eskimolar, ava komatik adı verilen köpeklerin çektikleri kızaklar sayesinde ava çıkmaktadırlar. Çıkılan avın uzun sürme olayında ise, hemen kardan kulübe yapılarak oraya yerleşilir. İlkbahar ve yaz aylarında ise, kışa stoklanmak üzere bolca balık ve hayvan avlamaktadırlar. Eskimolar aynı zamanda göçebe hayatı da sürmektedir. Çünkü yaz aylarında nehir ve deniz kıyılarına göç edilir. Buradaki evleri ise, hayvan derilerden yapılmış çadırlardır.
Eskimoların Tarihçesi
Asya ile Amerika birbirine bağlı kara parçaları iken, son Buzul Çağı’nın bitimine doğru (günümüzden yaklaşık 12000 yıl önce), Sibirya’dan Alaska’ya geçen avcıların torunlarıdır. Bununla birlikte bazı iddialara göre de MÖ 3000 yıllarında Bering Boğazı üzerinden Amerika’ya geçmişlerdir.
Dil verileri ve arkeolojik kalıntılar Eskimo halklarının Bering Boğazı’nın buzlarla kaplanıp kara köprüsü olduğu zamanlarda günümüzden 10.000 yıl önce iki ayrı etnik grup (Eskimo ve Aleut) olarak Alaska’dan Kamçatka’ya kadar olan bölgede bulunduklarını göstermektedir.
Eskimo ve Aleutların denizde avlanma tekniklerinin geliştirilmesinden önce bölündüklerini gösteren dil verileri arasında ok ve yay için ortak kelimelerin bulunması, bunun yanında deniz avcılığı terimlerinin Eskimo ve Aleutlarda farklı olması gösterilebilir. Eskimo ve Aleutlar deniz avcılığını birbirlerinden bağımsız olarak geliştirmişlerdir.
Eskimolarda Yaşam
Kış mevsimlerinde iglo denilen, buzdan yaptıkları evlerde geçiren Eskimolar, her mevsim ava çıkarlar. Giyeceklerini avladıkları kurt, porsuk postları ve rengeyiği derisinden sağlar, ayakkabılarını ayıbalığı derisinden yaparlar. Fok balığının etini yer, yağıyla hem ısınır hem aydınlanırlar. Süt içmez, taze sebze, meyve yemezler; gerekli vitamini, bol çiğ et ve balık yiyerek sağlarlar.
Eskimolar kışın, “komatik” denilen köpeklerin çektiği kızaklarla ava çıkarlar. Av uzun sürerse, kardan yaptıkları kulübelerde otururlar. İlkbaharda, kışa saklamak için bol bol hayvan avlarlar. Yazları, ırmak ve deniz kenarlarında hayvan derilerinden yapılan çadırlarda geçirirler.
Eskimolar, Eskimo-Aleut dilleri topluluğuna ait dille konuşurlar. 10.000 sözcükten oluşan bu dil genizden konuşulur. Resim biçimindeki yazıları yirminci yüzyılın başında değişmiştir. Son yıllarda iletişim ve ulaşım olanaklarının artması, Eskimoların dış dünyayla daha sıkı ilişkiler kurmalarına ve yaşam biçimlerinde bazı değişikliklere neden olmuştur.
Eskimolar, deniz kıyılarını ve civarını tercih ederler. Kıyıdan nadiren maksimum 150 km uzaklaşırlar. Doğu-batı istikâmetinde 6000 km düz bir hatta yaşayan yegâne yerli topluluklardır. Mesafenin bu kadar geniş olması ve basit yaşayışları sebebiyle dünyanın en az nüfus yoğunluğuna sâhip toplum hâline gelmişlerdir. Lisanlarını ve âdetlerini devam ettirmekteki titizlikleri, yaşamak için verdikleri mücadelenin sertliğine bağlanabilir.
Eskiden “kayak” adını verdikleri enteresan ve deriden kaplanmış tek kişilik kayıklarını avlanırken kullanırlardı. Sıçrayan dalgalardan korunmak için üzerlerine su geçirmez bir deri ceket giyerler. Kayık devrilse bile, elbiseleri sebebiyle yaralanmadan kurtulabilirler. Kanada’daki bazı Eskimolar, Karibu’nun etini yer, derisini giyer, kemiklerinden av âleti yaparlar.
Amerika ve Avrupalılar bazı Eskimoları Hıristiyanlaştırmışlardır. Önceleri doğa güçlerini yöneten ruhların varlığına inanırlar ve taparlardı. Ancak bu durum giderek değişmektedir. Geri kalmış Eskimo toplulukları “angakok” adını verdikleri Şamanların etkisi altında yaşamaktadırlar. Şamanizm’e inanırlar. Angakoklar, doktorluktan büyücülüğe kadar her işi yaparlar.
Eskimolar Hangi Dili Konuşur?
Eskimo halkı tarafından konuşulan diller, Eskimo-Aleut ailesinde sınıflandırılır. Eskimo dilleri Inuit ve Yupik dillerine dallanır. Inuit dili, bölge ve topluma göre farklılık gösteren çok sayıda lehçeyle işaretlenmiştir. Aşağıdaki diller esikomoların konuştuğu dil ve lehçelerdir:
Inuktitut Dili: Bu dil, Kanada ve Grönland’daki hoparlörlü Inuit lehçelerinden biridir. Kanada’da, dil Kuzeybatı Toprakları’nda ve Nunavut’ta resmi statü kazanıyor. Alt lehçeleri İnuttitut ve Nunavimmiutitut’tur.
Inupiaq Dili: Bu lehçe Kuzeybatı ve kuzey Alaska’da yaklaşık 2.000 kişi tarafından konuşulmaktadır. Dil, makaleler ve cinsiyet için kategorilerden yoksundur ve lehçeleri Northern Alaskan Iñupiaq ve Seward Peninsula Iñupiaq olarak iki gruba ayrılır.
Inuvialuktun Dili: Bu lehçe, Siglitun, Inuinnaqtun, Uummarmiutun ve Natsilingmiutut olan batı Kanada’da konuşulan birkaç Inuit türünden oluşur.
Kalaallisut Dili: Bu lehçe, yaklaşık 57.000 konuşmacının bulunduğu Grönland’da konuşulur. Bu milletin resmi bir dildir.
Merkez Sibirya Yupik Dili: Bu dil öncelikle Sibirya’daki Sibirya Yupik halkı tarafından konuşulmaktadır ve ayrıca Alaska’nın bir parçası olan St. Lawrence Adası’nda konuşmacıları vardır.
Alaskan Yupik Dili: Bu dilin güneybatı ve batı Alaska’da yaklaşık on bin konuşmacısı vardır. Amerika’da yerli dillerin söz konusu olduğu en büyük ikinci konuşmacıya sahiptir.
Günümüzde Eskimoların Yaşamı
Son yüzyılda Eskimoların yaşamında oldukça önemli değişiklikler oldu. Eskimoların yerleşim bölgelerine gelen Avrupalı tüccarlar ve misyonerler gelenek ve göreneklerini de birlikte getirdiler. Eskimolar avladıkları hayvanların postlarını Avrupalıların getirdiği yeni ürünlerle takas etmeye, tüfek ve tahta kayıklar kullanmaya başladılar.
Eskimolar arasında Hristiyanlık dinini yaymaya çalışan misyonerler, Eskimo dilini yazıya dökerek özel bir alfabe geliştirdiler. Bu alfabe bugün Kanada’da ki Eskimo gazetelerinde kullanılmaktadır. Kanada’nın kuzeyinde yaşayan Eskimoları Kanada yönetimi yerleşik bir yaşama özendirmeye çalışmıştır.
Avrupalıların etkisiyle gelenek ve göreneklerinin çoğunu yitiren Eskimoların bir bölümü bugün çağdaş mobilya ve gereçlerle donattıkları prefabrik evlerde yaşıyor, köpeklerin çektiği kızaklar yerine kar otosu, motorlu kızak ve motorlu kayıklar kullanıyorlar.
Yalnızca yemek için avlanıyor, hayvan postları yerine hazır giysiler giyiyorlar. Bütün bunları satın almak için paraya gereksinim duyan Eskimolar, eskisi gibi avcılık, balıkçılık yapacak yerde artık petrol rafinerilerinde ve madenlerde işçi olarak çalışıyorlar.
Kutuplarda İglo Yapımı
Eskimo Nedir Eskimolar ve Kutuplarda Yaşam! adlı konumuza son verirken, eskimoların yaşamı ile alakalı başka videolar izlemek isterseniz, buraya tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.
