Gıybet Nedir Gıybetin Zararları Nelerdir?
Gıybet Nedir Gıybetin Zararları Nelerdir? İki insanın iki arkadaşın iki kardeşin arasını bozan gıybet konusunda resulullah sav bizi hadislerinde defalarca uyarmış, gıybet yapmamamız hakkında yinee defaatle ikaz etmiştir. Hakikat şu ki gıybet kardeşi kardeşe düşman eder. Birliği dirliği ve beraberliği yok eder. Türkçe olarak gıybetin tam karşılığı ise dedikodudur.
İslam’ın Müslümanları nehyettiği şeyde Türkçe dedikodu dediğimiz şeydir. Fakat biz bu konuyu anlatırken dedikodu kelimesi yerine gıybet kelimesini kullanacağız. Gıybet, insanın sevaplarının azalmasına, eğer sevabı yoksa gıybet ettiği kişinin günahlarının kendisine verilmesine sebep olur. Bunları her zaman düşünmek, kişinin gıybet etmesine mani olur.
Akıllı bir Müslüman kendi güzel amellerini sırf arkasından çekiştirdiği, dedikodusunu yaptığı bir adama kaptırmayı elbette istemeyecektir. Bu yüzden bu konuyu hadislerle gerektiği gibi izah etmek için Gıybet Nedir? Sualiyle konuyu etraflıca ele alalım.
Gıybet nedir?
Gıybet; “Bir kimsenin arkasından hoşuna gitmeyecek şekilde konuşmak” demektir. Türkçe’de bu kavramın karşılığı olarak “dedikodu” ve “çekiştirme” kelimeleri kullanılır. İslam’da büyük günahlardan biridir. Hucurat suresi 12. ayette, gıybet yapmak, ölmüş kardeşinin etini yemeye benzetilmiştir.
Genellikle insanımız gıybeti iftira ile karıştırmaktadır. Gıybet etme dendiği zaman “Söylediklerim yalan değil” diyerek söylediklerini savunmaya çalışmaktadır. Fakat gerçek şu ki söylenenler eğer yalan olsa, o zaten gıybet olmaktan çıkar, o yalan sözler iftira olur.
Buradan da anlaşılacağı üzere Gıybet bir kişi hakkında söylenilen doğru sözler olarak anlaşılır. Fakat bu doğru sözler gıybet edilen kişinin duyduğu zaman hoşuna gitmeyecek sözlerse gıybet olur. Şayet kişi hakkına konuşulan sözler, kişi duyduğu zaman onu üzmeyecek sözler ise bu durumda kişinin arkasından konuşulan bu sözler gıybet olmaz.
Ayrıca gıybet konusunda sadece gıybeti yapan günah işlemiş olmaz. Onu susturmayan ve gıybet etmesine müsaade eden, gıybeti dinleyen kişide, gıybeti yapan kimse gibi günahkâr olur.
Gıybetin tarifini Efendimiz (sav) şöyle yapmıştır: Hz. Ebu Hüreyre (r.a.) anlatıyor: “Resûlullah (s.a.v) buyurdular ki:
Gıybetin ne olduğunu biliyor musunuz?’ ‘Allah ve Resûlü daha iyi bilir!’ dediler. Bunun üzerine: “Birinizin, kardeşini hoşlanmayacağı şeyle anmasıdır!’” açıklamasını yaptı. Orada bulunan bir adam: ‘Ya benim söylediğim o kişide varsa, (Bu da mı gıybettir?)’ dedi. Aleyhissalatu vesselam: ‘Eğer söylediğin onda varsa gıybetini yapmış olursun. Eğer söylediğin onda yoksa bir de bühtanda (iftirada) bulundun demektir.” Ebu Davud, Edeb 40; Tirmizi, Birr 23; Müslim, Birr 70.
Kur’ân-ı Kerim’de, gıybet, ölmüş kardeşinin etini yemeğe benzetilerek haram kılınmıştır.
“Ey iman edenler zandan çok sakının. Çünkü zanların bir kısmı günahtır. Birbirinizin gizli hallerini araştırmayın. Kiminiz kiminizi gıybet etmesin. Hiç sizden biriniz ölmüş kardeşinin cesedini dişlemekten hoşlanır mı? İşte bundan hemen tiksindiniz! Öyleyse Allah’ın azabından korkun da bu çirkin işten kendinizi koruyun. Allah tevvabdır, rahimdir” Hucurat sûresi, 12
Gıybetin Çeşitleri Nelerdir?
Gıybet büyüklüğüne ve yapılma şekline göre dört çeşittir: Küfür, nifak, günah ve mubah olan gıybet. Aşağıda maddeler halinde gıybetin çeşitlerinin açıklaması yapılmıştır:
Küfür olan gıybet:
Bir kimse, bir Müslümanı gıybet edip de, (Benimki gıybet değil, olanları söylüyorum) derse, harama helâl demiş olur, harama helâl demek de küfürdür. Zaten gıybet, onda olanı söylemektir. Onda olmayanı söylemekse iftiradır, daha büyük günahtır. Küfürden tövbe eder gibi, tövbe etmesi gerekir.
Nifak olan gıybet:
Bilinen bir Müslümanı gıybet edip, (Gıybet olmasın diye ismini söylemiyorum) diyerek takva ehli olduğunu göstermek ister. Fakat dinleyenler, kimi gıybet ettiğini biliyorsa bu nifak, yani münafıklık olan gıybet olup haramdır.
Günah olan gıybet:
Bizi tanıyan bir Müslümanın ismini söyleyerek yapılan gıybettir. Tövbe etmekle affedilmez, Bizzat gıybetini ettiğimiz insanla helalleşmek de lazım olur.
Mubah olan gıybet:
Bizi tanımayanı gıybet etmek veya tanısa da fâsık ise, “Kimseye zarar vermesin” diye bu hallerini, onu soranlara veya sormadan Müslümanlara anlatmak mubah olan gıybettir.
Şimdi aşağıda gıybetin mubah (yapılması uygun olan) olduğu yerleri yine maddeler halinde gücümüz nispetinde yazmaya çalışacağız. Belki gıybetin günah olmadığı, unuttuğumuz başka yerlerde olabilir ama genel olarak aşağıda bütünüyle zikredilmeye çalışıldı
Gıybet Edilmesi Günah Olmayan Yerler
İslam uleması gıybet ve ifşanın hangi durumlarda caiz veya gerekli olduğu konusunda önemli açıklamalar yapmışlar, hatta çeşitli eserler kaleme alarak bu mevzuyu gerektiği gibi açıklığa kavuşturmuşlardır.
Nitekim gıybet büyük günah olsa da ona müsaade edilen kimi yerler vardır. Gıybetin caiz olduğu durumlar şöyle sıralanmıştır:
- Kamu görevinde istihdam edilen bir kimse ya buna ehil değilse veya görevini kötüye kullanmaktan çekinmeyeceğini gösteren bir günahı ve ahlaki kusuru varsa, bunları bilen kimse, o şahsın amirine -kamuyu korumak maksadıyla- durumu bildirmekle yükümlüdür.
- Haksızlığa uğrayan bir kimse, hakkını alabileceğini, zulmü engelleyebileceğini umduğu şahıslara uğradığı haksızlığı anlatabilir.
- Günahını ve kusurunu gizlemeyen, açıkça yapan ve gösteren kimsenin bu davranışlarını konuşmak, haram olan gıybete girmez.
- Bid’at ehlinin bid’atlerini, alış verişte hile yapanların bu hilelerini Müslümanlara duyurup, bunların şerrinden sakınmalarına sebep olmak ve Müslümanlığı yanlış anlatanların bu iftiralarını söylemek gıybet olmaz
- Bir kimsenin “topal, kel, kör, köse” gibi bir lakabı varsa ve o kimseyi anlatmak (tarif etmek, tanıtmak) için bunları zikretmek gerekiyorsa, mesela, “Topal Kemal” denir ve bu haram olan gıybete girmez.
- Dince yanlış davrandığına inandığı bir kimsenin davranışını, dini bilen bir kimseye bir âlime anlatarak, doğru bilgi (fetva) alma teşebbüsünde bulunabilir.
- Dine ve ahlaka aykırı bir davranışını gördüğü kimsenin, bu durumunu gören ve bilenler, düzeltmesi muhtemel olan kimselere aktarabilirler.
- Mahkemede şahitlik edecek şahısların da “yalan söylemekten çekinmeyeceklerini gösteren” kusurları hâkime bildirilir.
- Bir kimse diğeri ile evlenmek, ortak veya komşu olmak, ona bir şeyi emanet etmek, onunla bir iş yapmak, ondan din ilmi öğrenmek gibi şeyler istediğinde kendini korumak isteyen taraf, karşı tarafı tanıyan birisine “onun nasıl bir kimse olduğunu” sorarsa, bildiği kusurlarını açıklaması gerekir.
Gıybet İle Alakalı Hadisler
Gıybet, söz taşımak ve diğer günahlardan kaçınmak, nefis ile cihat olup, Cihad-ı Ekber olarak bildirilmiştir. Gıybetin verdiği zararlar hakkındaki hadis-i şerifleri derleyerek, aşağıda sırasıyla kaynaklarıyla beraber paylaşalım:
Gıybetten sakının; çünkü gıybet zinadan daha şiddetlidir. Kişi zina edip tevbe eder de, [bir daha yapmazsa], Allahü teâlâ onun tevbesini kabul eder. Gıybet edilen, gıybet edeni affetmedikçe, affolmaz. Deylemi, Taberani, Beyheki,
Efendimiz sav: Kıyamet günü insanların en şeriri ikiyüzlü olandır. Bu ikiyüzlü, buna gelir başka türlü söyler, ona gider başka türlü söyler. Kim dünyada böyle ikiyüzlü olursa kıyamet günü onun ateşten iki dili olur. Ona gidip bir türlü, buna gelip beriki türlü laf edip bozgunculuk yapanlar cennete girmez.” Mükaşefetül Kulub
Miraçta, Cehennemde kokmuş leş yiyenlerin kim olduğunu sordum. “Bunlar, gıybet ederek insanların etlerini yiyenlerdir” dendi. İmam Ahmed
Cehennemden en son çıkan, gıybetten tövbe edendir. Cehenneme ilk giren, gıybetten tövbe etmeden ölendir. R.Nasıhin
Biri için söylenen kusur, onda varsa, gıybettir, yoksa iftira olur. Müslim
Beş şey oruç ve abdestte hayır bırakmaz: Yalan, gıybet, söz taşıma, şehvetle harama bakmak, yalan yere yemin etmek. Deylemi
Dört kişinin, çektikleri şiddetli azaptan, Cehennemdekiler rahatsız olur. Biri, ateşten bir tabut içindedir, ikincisi bağırsaklarını yerde sürür, üçüncüsü kan ve irin kusar, dördüncüsü kendi etini yer. İlki borçlu olarak öldü. İkincisi idrardan sakınmazdı. Üçüncüsü, müstehcen konuşurdu. Dördüncüsü, gıybet ve kovuculuk ederdi. Taberani
Beş şey oruç ve abdestte hayır bırakmaz: Yalan, gıybet, söz taşıma, şehvetle harama bakmak, yalan yere yemin etmek. Deylemi
Ashabı kiram Allah’ın Resûlü’ne sav sordular: Ya Resûlallah! İnsanları, Cehennem’e sokan günahlar hangisidir? Efendimiz sav de Şu cevabı verdi: Dil (ile işlenen yalan ve gıybet gibi günahlarla) cinsiyet organı (ile yapılan zina ve eşcinsellik gibi günahlar oluşturur. İ. Mâce Zühd 30, Tirmizî Birr 62
Yeni defnedilen iki ölü için Resulullah efendimiz buyurdu ki: Şimdi onların kabirleri ateşle dolduruldu, azap içindedir. Feryatlarını insan ve cinden başka her mahlûk işitti. Eğer gizleyebilseydiniz, benim işittiklerimi siz de işitirdiniz. Bunlardan biri, idrardan sakınmazdı, öteki de, insan eti yerdi (gıybet ederdi) İ.Ahmed, İbni Cerir
“Miraca çıkarıldığımda, bakırdan tırnaklarıyla yüzlerini ve göğüslerini tırmalayan kimseler gördüm. “Bunlar kim” dedim. Cebrail (a.s), “Gıybet ederek insanların etini yiyen, şahsiyetlerini zedeleyen kimselerdir”dedi. Ebu Davud
Gıybetten Nasıl Kurtulabilirim?
Gıybet Nedir Gıybetin Zararları Nelerdir? adlı konumuza son verirken Gıybetin zararları ve Gıybetin yapılabileceği yerler hakkında başka videolar izlemek istiyorsanız burayı tıklayarak izleyebilirsiniz.
