İlk Uçak Mucitleri ve İlk Yerli Uçağımız
İlk Uçak Mucitleri ve İlk Yerli Uçağımız Onun icadıyla, savaşların tarzı, yolculuklar ve kıtalar değişti. Uzak olan yakın oldu. Adeta uçağın icadı, dünya tarihini değiştiren bir keşif oldu. Havaya hâkim olan dünya savaşlarını kazandı. Bugün bile uçağın ve savaş uçaklarının yerini dolduracak daha büyük bir icat yapılmış değildir.
Bin dokuz yüzlü yılların başlarına dayanan ilk uçağın keşfi ile beraber, modern hayat tamamen değişti. Sadece hayat değil aynı zamanda keşiflerin seyri de önemli oranda değişmiş oldu. Uçak ilk olarak 17 Aralık 1903 yılında yapılan bir uçuş ile beraber tüm dünyaya duyuruldu.
Aerodinamik ses teorisine bağlı kalınarak yapılmış olan bu uçuş, Wright kardeşler tarafından gerçekleştirildi. Bu uçak iki pervaneli idi ve pilot ile beraber 335 kilogram geliyordu.
Uçak Nedir?
Uçak veya tayyare; hava akımının başta kanatlar olmak üzere kanat profilli parçaların alt ve üst yüzeyleri arasında basınç farkı oluşturması sayesinde havada tutunarak yükselebilen, ilerleyebilen motorlu bir hava taşıtıdır. Pistonlu ya da jet motorlu, sabit kanatlı ve havadan ağır pek çok hava taşıtı uçak kategorisine dâhildir.
Günümüzde en temel uçak tipleri, yolcu uçağı, savaş uçağı, kargo uçağı olarak bilinirken, farklı coğrafi şartlara göre özelleştirmiş uçaklar da mevcuttur. Uçak
Uçağın ana parçaları havada tutunabilmeyi sağlayan kanatlar, kanatları dengede tutmaya yarayan kuyruk, uçağın durum ve pozisyonunu değiştiren uçuş kumandaları ve gerekli itmeyi sağlayan motor, pervane gibi elemanlardır. Yolcuları ve yükü barındıran gövde ile uçuş ekibi ve uçuş sistemlerini barındıran pilot köşkü uçağın ana bölümlerindendir.
Uçağı Kim buldu?
İlk motorlu uçak 17 Aralık 1903 tarihinde bulunmuştur. Uçağın tek bir mucidi değil birden fazla mucidi bulunmaktadır. Fakat uçak icat eden mucitlerin en bilineni, Amerikalı mucitler olan Orviller Wright ve Wilburg Wright adında iki kardeşdir
Ohio, Dayton’lu iki bisiklet ustası olan Wilbur ve Orville Wright, 1890’da kuşların nasıl uçtukları hakkında kendilerine ipucu verebilecek her şeyi sistemli bir şekilde incelemeye başladılar. Bilimsel eserlerde ve eski insanların deneyimleri arasında kendi işlerine yarayacak hiçbir şey olmadığını kısa sürede anlayan Wright kardeşler sadece Berlin yakınlarındaki bir tepe üstünden planörle uçuş denemeleri yapan ve bu konuda çok dikkatli notlar tutan Alman mühendisi Otto Lilienthal’in çalışmaları ile işe başladılar.
Wilbur ve Orville Wright bilimsel öğrenim görmemişler, liseden sonra yüksek bir okulda gitmemişlerdi. Fakat uçma alanındaki çalışmalarını ilerletirken kendi yöntemlerini de model uçaklar, uçurtmalar, insan taşıyan planörler ile yaptıkları yüzlerce deney sayesinde bu konuda ilerlettiler.
Havacılıktaki gelişmelerden ülke olarak geri kalmamak için, Smithsonian Enstitüsü – ABD, Lilienthal’in Lift & Drag tablosu ile birlikte Wenham ve John Browning’in 1871’deki rüzgâr tüneli çalışmasını daha 1895 yılında Wright kardeşlere vermişti.
Lilienthal kuşların uçmalarını çok yakından incelediği için planörünün bir kuşu andırmasına fazla şaşmamak gerekir. Lilienthal uçabilecek bir uçağın havayla temas halinde olan sabit bir kanadı olması gerektiğini gösterdi. Kararlı bir uçuşu gerçekleştirebilmek için gerekli kontrol sadece onun söylediği böyle bir kanat tarafından sağlanabilirdi ve bu konuda Wright kardeşler Lilienthal çalışmalarını esas aldılar.
Amerika Birleşik Devletleri’nde tek kanatlı ve buhar motorlu havadan ağır uçan ilk pervaneli uçak, Alman Gustav Weisskopf tarafından Nisan 1899 da Pittsburgh, Pennsylvania sonra 14 Ağustos 1901’de Bridgeport Connecticut, daha sonra da 17 Ocak 1902 de 11,300 m’lik Connecticut uçuşu ile başlamıştı.
Gustav Weiskoff (ona İngilizce tercümesi ile Whitehead derlerdi) Amerikan vatandaşlığına geçmemekte ısrar ettiğinden, Smithsonian Enstitüsü Wright Kardeşleri desteklemeye devam etti.
Wright Flyer: 17 Aralık 1903 saat 10:35’te North Carolina Eyaleti’nin Kitty Hawk kasabasına 8 kilometrelik mesafesinde bulunan Kill Devil Hills kumulunda Wright Kardeşler tarafından ilk defa uçakla gerçekleştirilen insanlı uçuş; Orville Wright’in kumandasındaki uçağın yere değmemesi için kanadın ucunu tutan Wilbur Wright’in onu bıraktığı anda ABD devlet sahil kurtarma elemanı John T. Daniels tarafından çekildi.)
Wright kardeşlerin 17 Aralık 1903’te Kuzey Karolina’da Orville’in kontrolünde havalanan ilk uçağı aerodinamik ses teorisine bağlı kalınarak yapılmıştı.
Bu uçak iki pervaneliydi. Pilotla birlikte ağırlığı 335 kg’dı. Orville birinci denemede 12 saniye uçtu ve sadece 37 metre mesafe kat etti. O günkü son denemesinde ise, bu süre 59 saniyeye çıkmıştı ve 280 metrelik bir mesafeye uçmuştu.
Uçakların Gelişim Evresi
1914 yılında dünya savaşı uçağın hızlı gelişiminde önemli bir yer tutmaktadır. Uçak artık bir savaş aleti halini almış ve savaş silahı olarak potansiyelini göstermiştir. Özellikle Almanlar ve müttefikleri savaş silahı olarak uçağı oldukça etkili kullanmışlardır.
Savaşın bitimi ile birlikte uçaktaki gelişim hem askeri hem de ticari alanlarda hızla devam etmiştir. 1919 yılında atlantik okyanusunu geçen ilk uçak yolculuğu yapılmıştır. Aynı yıl Amerika’dan Kanadaya ticari bir uçuş gerçekleştirilmiştir. 1930 yılında uçaklarda kullanılan jet motoru icat edilmiş 2. Dünya savaşına kadar çok hızlı bir gelişim göstermiştir. 2. dünya savaşında Jet motorlu uçaklar önemli yer tutmuşlardır.
1947 yılında Chuck Yeager X-1 adlı uçak ile ses duvarını aşarak uçak teknolojilerinde bir çığır açmıştır. 1952 yılında jet motorlar yolcu taşımada ve ticari uçaklarda kullanılmaya başlanmıştır. 1960 yılından sonra jet motor tüm dünyaya yaygınlaşmıştır.
Uçağın icadı ve devam eden tarihsel gelişimi insanoğlunun seyahat tarzını değiştirmiştir. Gelişmiş ülkelerde uçak ile seyahat etmek hayatın ayrılmaz bir parçası halini almıştır.
Vecihi Hürkuş’un Akamete Uğrayan Başarısı
Uçak tasarımı üzerinde yoğun çalışmalara başladı ve savaş sırasında Yunanlılardan kalan uçak malzemelerinden yararlanarak projesini hazırladığı ilk Türk uçağı “Vecihi K-VI’yı 1924’te tasarladı ve üretti.
Uçağı için uçuş müsaadesi istedi. Ancak uçabilirlik sertifikası için toplanan teknik heyette tayyareyi kontrol edecek personel bulunamadığından Vecihi K-VI’nın uçuşunda gecikmeler yaşandı.
Sonunda teknik heyetten bir kişinin “Vecihi, biz sana bu lisansı veremeyiz. Uçağına güveniyorsan atla, uç, bizi de kurtar.” demesi üzerine Vecihi Hürkuş, 28 Ocak 1925’te “Vecihi K-VI” ile ilk uçuşunu yaptı. Ancak bu uçuş izinsiz gerçekleştirildiği için cezalandırıldı.
İlk Yerli Uçağımızı Kim Yaptı?
Sonrasında Nuri Demirağ, Türkiye’de havacılık sektörünü kurmak için kolları sıvadığında yıl 1936’ydı. İlk iş olarak araştırmalara başladı ve on senelik bir plan hazırlandı. Beşiktaş’ta, bugünkü Deniz Müzesi’nin bulunduğu alana uçak fabrikası kurulması için çalışmalara başlandı. Bir Çekoslovak firması ile anlaştı. Dönemine göre modern bir bina inşa edildi.
Altyapı ve inşaat çalışmaları devam ederken teknik araştırmalar da yapıldı. Sovyet Rusya, Almanya, İngiltere gibi ülkelerin uçak ve motor fabrikalarına inceleme gezileri düzenlendi. Nuri Demirağ ve ekibi başka bir ülkenin uçak lisansını almak yerine kendi prototiplerini üretmeye artık başlayabilirdi.
Test uçuşları için Yeşilköy’deki Elmas Paşa Çiftliği satın alındı. Şu anda Atatürk Havalimanı olarak kullanılan Elmas Paşa Çiftliği, 1559 dönümlük geniş bir araziydi. Araziye, uçuş pistinin yanı sıra Nuri Demirağ Gök Uçuş Okulu, tamir atölyesi ve hangarlar inşa edildi.
İstanbul’dan Ankara’ya Uçan İlk Yerli Uçağımız
Türkiye’nin ilk uçak mühendislerinden Selahattin Reşit Alan, uçak ve planörlerin planını çizdi. Böylece 1936’da ilk tek motorlu uçak üretildi: “Nu.D-36”. 1938’de ise “Nu.D-38” adıyla Türkiye’nin ilk yolcu uçağı üretildi.
Motorları hariç tüm aksamı Türk teknisyen ve işçileri tarafından yapılan uçak, saatte 325 km sürat yapabiliyordu. Uçak, çift kumandalı, 2200 devirli 2 adet 160 beygir gücünde motorla donatıldı. 1200 kilo ağırlığındaki uçak 700 kiloya kadar yolcu ve bagaj taşıyabiliyordu. Tam depo yakıt ile 1000 km menzile sahip olan uçak, 3,5 saat havada kalabiliyordu. Tavan irtifası ise 5500 metreydi.
İlk deneme uçuşları pilotlar Basri Alev ve Mehmet Altunbay tarafından gerçekleştirildi. Test uçuşlarına devlet görevlileri de katıldı. Nu.D-38, 1944 yılında dünya havacılığı yolcu uçakları A sınıfına alındı. Uçağın çok önemli bir özelliği ise gerektiğinde askeri amaçlı nakliye ve bombardıman uçağına çevrilebiliyor olmasıydı.
Sonunda beklenen gün geldi… 6 kişi kapasiteli ilk yerli yolcu uçağı, 26 Mayıs 1944’te ilk seferini yaptı. Uçakta 2 pilot, Tasvir-i Efkâr gazetesi sahibi Ziyat Ebuzziya, Vatan Gazetesi muhabiri Faruk Fenik ve Nuri Demirağ vardı.
Saat 9.45’te İstanbul’dan havalanan uçak, 1,5 saat sonra Ankara Etimesgut Havaalanı’na başarı ile indi. İlk uçuşun yolcuları, Ankara’da, Hava Yolları Umum Müdürü Ferruh Bey tarafından karşılandı. Sonuç mükemmeldi…
Nu.D-38, daha sonra Bursa, İzmir, Kayseri ve Sivas gibi şehirlere deneme seferleri yaptı. Ne var ki Nuri Demirağ, üretimin devamı için gerekli siparişleri bir türlü alamadı. Böylece, proje yarıda kaldı. Türkiye’nin ilk yolcu uçağı ise Nuri Demirağ’ın hayatını kaybetmesinden sonra hurdacılara satılarak maziye karıştı.
İlk Uçak Mucitleri ve İlk Yerli Uçağımız adlı konumuza son verirken uçak mucitleri ile alakalı belgesel videolar izlemek istiyorsanız burayı tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.
