Yayın Balığı Özellikleri Yaşam ve Avlanma
Yayın Balığı Özellikleri Yaşam ve Avlanma; hemen başta belirtelim, yayın balığı bir tatlı su balığıdır. Yani göllerde ve nehirlerde yaşarlar. Dünyada mersin balığından sonra gelen en büyük tatlı su balığıdır. Büyüklüğü ve benzerliği sebebiyle yayın balığına “Tatlı su Köpek balığı” da denmektedir. Son derece saldırgan, yırtıcı ve et obur familyasına aittir.
Vücutları pulsuz, parlak ve kaygandır. Kaudal yüzgecin yakınında sonlanan çok büyük anal yüzgeçleri vardır. Yağ yüzgeçleri yoktur. Alt ve üst çenede bıyıklar bulunur. Dişleri zımpara gibi küçük ve kuvvetlidir. Bu balıkların boyları yaklaşık olarak üç metreye kadar uzayabilir. Ağırlıkları ise iki yüz elli ila üç yüz kiloya ulaşabilir.
Derin ve bataklık suları tercih ederler. Geceleri daha aktif olurlar ve hemen hemen her şeyi yiyebilen balıklardır. Menülerini Balıklar, kurbağalar, su kuşları ve su memelileri oluşturur. Sessiz, sakin nispeten durgun suları severler.
Karakteristik özelliği olarak koyu kahverengiye yakın rengi, uzun ve diğer balıklardan farklı olarak çatal şeklinde olmayan kuyruk yüzgeci ve uzun bıyıklarıyla tanıyabilirsiniz. Ufak gözleriyle suyun içerisinde çevresini gözlemlerken aslında fazla iyi görmezler. Daha çok bıyıklarıyla etrafındaki titreşimleri algılayarak avına yaklaşır. Hareket eden her nesne onun için bir avdır.
Asya ve Avrupa’da özellikle de bunların güney bölgelerinde bulunurlar. Türkiye’de yayın balığı (Silurus glanis) ve Mezopotamya yayın balığı (Silurus triostegus) olmak üzere iki tür bulunur. Ülkemizde en büyük örneklerine Sapanca gölünde ve Sakarya nehrinde rastlanır. Aşağıda iki tür yayın balığının özelliklerini hep beraber inceleyelim.
Avrupa Yayın Balığı Özellikleri (Silurus glanis)
Bu balık üç metre boy ve üç yüz kilogram ağırlığa ulaşabilen, eti kılçıksız ve çok lezzetli, ticari değeri yüksek bir balıktır. Yayın balığı uzun ömürlüdür. Yüz sene kadar yaşayabilir. Oksijensizliğe dayanıklıdır. Ilık su balığı olmasına rağmen düşük sıcaklıklarda da hızlı gelişir. Genellikle 2 yılda 1,4 kilograma ulaşır.
Orta Avrupa havuz koşullarında üç yılda dört kilograma gelebilmektedir ki bu ağırlıklarda sofralık balık olarak değerlendirilir. Hastalıklara karşı dayanıklıdır. Avrupa yayın balığı yapay yemlere alışabilir. Yine bu balık sürü halinde dolaşmaz, sakin sulardan hoşlanır. Gün boyunca yatağında saklanır ve gece olunca sığ kesimlerde avlanır. Su sıcaklığının azaldığı dönemlerde, çukur kısımlarda kışı geçirir.
Saldırgan bir balıktır. Çoğunlukla balıkla beslenir. Genç devresinde küçük su hayvanlarını ve karada yaşayıp suya giren her türlü canlıyı yem olarak tüketir. Soğuk mevsimlerin başlamasıyla yem alımı durur, derin yerlere gider. Doğal üreme için su sıcaklığının 15-20 derece olduğu mayıs veya haziran da derinliği bir metreden az olan sığ bitkilerle kaplı yerleri tercih eder.
Bu yerlerde bitkiler üzerine açık sarı renkte ve yapışkan olan yumurtalarını bırakır. Yayın balıkları üreme yerlerine bir erkek ve bir dişi olarak gelir ve yumurtalar kısım kısım basit yuvalara yumurtlanır. Yumurtaların çapı 3 milim civarındadır. Erkek balıklar yumurtaları larvalar çıkıncaya kadar korur.
Yumurtanın açılımı ortalama beş günde olmakla birlikte su sıcaklığı düşükse bir haftaya kadar uzayabilir. Larvalar yumurtadan çıktıktan sonra beş gün boyunca besin keseleriyle beslenir. Daha sonra serbest olarak dış beslenmeye başlar.
Üreme döneminden önce erkek ve dişiyi birbirinden ayırt etmek oldukça zordur. Üreme safhasının hemen öncesi dişilerin karınlarının şiş olmasıyla cinsiyet ayrımı daha kolay olur. Kesin bir ayrım için yayın balıkların karın kısmı ayrım yapacak kişiye dönük tutulur.
Erkek-dişi ayrımı cinsiyet açıklığının arkasındaki deri çıkıntısına bakılarak yapılır. Bu deri çıkıntısı erkekte daha keskin ve lekeli, dişide ise oval ve daha az beneklidir. Ayrıca büyük balıklarda kafa ve çene köşeliliği diğer bir tanıma özelliğidir. Erkeğin kafası dişininkinden daha köşelidir.
Mezopotamya Yayın Balığı Özellikleri (Silurus triostegus)
Siluridae familyasından bir yayın balığı türü. Mezopotamya bölgesinde, yani Suriye, Irak, Iran ve Türkiye’de bulunur. Mezopotamya yayınların üreme zamanları mayıs, haziran ve temmuz aylarındadır. Yayın balığı avını; saatler boyu sabır, bir anlık heyecan ve devasa bir ödül olarak tanımlayabiliriz.
Yayın balığı, sürat yapması için yaratılmamış olduğundan, kâh gezerek, kâh bekleyerek, bıyıkları ile yoklayarak yiyecek arar. Bu arada dipte ölü veya ağır hareket eden canlılar da Yayın balığının besinini oluştururlar.
Ancak kimi yörelerde “Tabak” veya “Tabak midyesi” olarak adlandırılan çift kabuklu midye, Yayın balığının ana menüsünü oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra, kan sülüğü, kurbağa ve özellikle sümüklüböcek de, vazgeçemediği besinlerdendir.
Yayın balığı, su sıcaklığının sekiz derecenin altına düşmesi ile aktivitesini çok azaltır. En aktif olduğu dönem, on sekiz derecelik su sıcaklığının oluştuğu dönemdir. Daha yüksek sıcaklıklarda da, aktivasyonu göreceli olarak düşer.
Bilinenin aksine, gece ve gündüz beslenmesinde bir fark olmaz. Kısaca gece veya gündüz avcılığı arasında fark yoktur. Ancak, karanlık ve sakin gecelerde bıyıkları vasıtası ile hissedebildiği için, diğer canlılar açısından büyük tehlike oluşturur, bunu bilen Yayın balığı bu tip gecelerde hacim olarak daha fazla besin almaya gayret eder.
Ancak kanıma göre avcı, Yayın balığının daha az av bulabildiği gündüz saatlerinde veya mehtaplı parlak gecelerde daha fazla şanslıdır. Bu tatlı su devi için her çeşit malzemeyi kullanamayız. Başarılı olmak, yakalanan balığı takımı kopartmadan çekmek istiyorsak, malzemenin en sağlamını kullanmak zorundayız.
Yayın Balığı Nerelerde Bulunur?
Yayın balığı tam anlamı ile tatlı sularda, derin dip yamaçlarının hâkimidir. Yaşam alanı olarak derin, dibi çamurlu, hafif akıntı altı yerleri sever. Bu derinde yaşama alışkanlığı balığın boyuna göre hiyerarşik bir durum da oluşturur; balık ne kadar iri ise o kadar derine çekilir. Yayın avında bu nedenle balık bulucu özellikle yeni gidilen sularda önemli rol oynar.
Sandalla veya motorla gezilerek dip taranır, derin dip yamaçlarının bulunmasına çalışılır. Genelde bu araştırma sırasında balık bulucuda yayın balığını da görmek mümkün olur. Balık eğer yamacın en derin yerinde bulunuyor ise işiniz zor pek aktif olmayan o anda yemlenmeyi düşünmeyen bir balık var karşınızda demektir.
Eğer balık yamaca doğru çıkışa yakın duruyor ise o zaman daha fazla şansınız vardır. Geceleri avlanmak için sığlıklarda gezinir, parlak güneşli günler yayın avı için uygun değildir. Böyle günlerde gündüz avcılık yapılacak ise gölgelik kıyıları, az güneş alan köşeleri, su bitkili bölgeleri tercih etmek gerekir.
Dibi çamurlu, balçık olan yerler taşlık yerlere göre daha fazla yayın barındırır. Kıyıdan avlanmalarda gece avlarında iri balık yakalama şansı olabilir. Sıcak havalarda iyi av verir sığlıklara sokulur, havaların soğuması ile pek aktif olmaz avlanması zorlaşır. En aktif olduğu saatlerin sabahın erken saatleri ile gece geç vakitler olduğu bilinmektedir.
Tecrübe gösteriyor ki sabah oldukça aktif olan ve gayet iyi av veren yayın balığı, aynı günün gecesinde pek aktivite göstermez. Yani aynı gün içinde ya sabah erken ya da akşam geç saatlerde aktiftir, hem sabah hem akşam aynı miktarda vuruş beklenmemelidir.
Ay ve hava durumu kombinasyonu da yayının beslenme alışkanlıklarını etkiler. Genel olarak dolunaydan sonraki yani ayın ikinci çeyreği ve aysız döneme doğru olan zamanda hafif rüzgârlı havalarda daha iyi vuruş beklenebilir, dolunay ve durgun hava vuruşu azaltır. Ayın ilk çeyreğinde de ikincisi kadar olmamakla beraber iyi vuruş beklenebilir.
Yayın balığı, yukarıda da ifade ettiğimiz gibi genelde gece avlanır ama bazen gündüzleri de yemlenebilir ve gayet iyi av verebilir. Dip balığı olmakla beraber, oltanın illa dibe yatırılması gerekmez, dibe yakın indirilen yemin de eğer balık civardaysa şansı dipteki yemden daha az değildir.
Yayın Balığı Yenir mi?
Suyun ortasında ve dibinde beslenen yayın balıkları, suni göllerde de üretilebilir. Bu balık, yenilebilir balık türleri içindedir. Ve dört ehli sünnet mezhebe göre helaldir. Yayın etinin çok lezzetli olduğu söylenir ve kılçıkları yok denecek kadar azdır.
Ancak yaşlı balıklarının eti tatlı olmadığı için, yayın balığının belli bir yaşa kadar yenilmesi gerekir. Tadını dana etine benzetenler de vardır. Ancak çok büyük bir balık olduğu için, yayın balığını avlamak oldukça zordur.
Yayın Balığının Biyolojik Özellikleri Nelerdir?
Rengi yaşadığı suya göre gri, petrol yeşili; karnı ve yanları kirli sarıdır, sırtında iri siyah lekeler vardır bazen bu siyah renk balığın genel rengine hâkim de olabilir. Pulsuzdur, derisi kaygandır. Baş tarafı yukarıdan basık, karnından sonra geri kalan vücudu da yanlardan basıktır. Başına yakın oldukça küçük bir sırt yüzgeci vardır.
Diğer balıklar (turna, sazan, levrek gibi) belli maksimum bir büyüklüğe eriştikten sona büyümez iken yayının yaşadığı sürece büyümeye devam ettiği sanılmaktadır. Dev mersin balıklarının yumurtlamak için denizlerden tatlı sulara girmesi dışında yayın balığı tatlı suların en büyük balığıdır. Gözleri gece avlanan hayvanların büyük çoğunluğunda olduğu gibi vücuduna oranla küçüktür.
Üst çenesinde iki uzun alt çenesinde dört daha kısa olmak üzere toplam üç çift duyu organı (bıyık) vardır. Çenelerindeki bıyık şeklindeki duyu organları oldukça iyi gelişmiştir ve ayrıca kafa kısmından başlayarak vücudu boyunca uzanan bir duyu hattı ile suda oluşan en ufak titreşimleri dahi hisseder.
Sudaki hareketlerden oluşan titreşimler yayının hemen deri altındaki duyu organlarına derideki gözenekler vasıtası ile ulaşır, deri altındaki duyu organlarının bulunduğu kanal balığın boyunca uzanır. Ayrıca yayın balığının koku alma duyusu da çok gelişmiştir. Bu duyularla donanmış yayın balığı rahatlıkla avlanır.
Küçük balıklar, kerevit, solucan, kurbağa, su kuşları gibi gıdalarla beslenirler. Yayın balığının ağzı çok büyüktür ve kesici diş yoktur, alt ve üst çenesinde sıralar hâlinde batıcı içe dönük daha çok avı tutma görevi yapacak dişler vardır. Alt çenesini hafifçe uzun olması sebebiyle dipten beslenmeye pek müsait olmayan bir yapısı olmakla beraber dipten de beslenir.
Yayın Balığı Isırır mı?
Yayın balığının çok saldırgan olmasının yanında gerçek anlamda bölücü veya kesici dişlere sahip değildir. Dişleri içe doğru kıvrık ve çok sayıdadır. Bu yüzden sizi ısırarak ciddi anlamda yaralayamaz. Ağzına giren bir av ise sürekli içeri itilir ve kurtulma şansı yoktur. Avını bir kerede yutarak avlanır ve büyük ağız yapısına sahip olmasının en büyük avantajı da budur.
Yayın Balığı Temizleme ve Pişirme
Yayın Balığı Özellikleri Yaşam ve Avlanma adlı konumuza son verirken, yayın balığı temizleme ile alakalı başka videolar izlemek isterseniz, burayı tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.
