Çocuklarda Özgüven ve Özgüven Eksikliği
Çocuklarda Özgüven ve Özgüven Eksikliği; Elle tutulur gözle görülür bir olgu değil, parayla veya maddi olarak kazanılabilecek bir değer de değil; lakin şu bir gerçek ki çocuğun gelişiminde önemli bir rol oynayan özgüven; çocuk büyüdüğünde ve olgunlaştığında da hayatını doğrudan doğruya etkileyen önemli bir faktördür.
Öyle ki özgüvenin yoksunluğu karşısında, çocuğu utangaç, ezik, her şeye itaat eden, fikir yürütemeyen, kendini ifade etme noktasında bir hayli sıkıntılı ve sosyal ortamları sevmeyen bir haleti ruhiye içinde görürüz. Bu çocuklar mümkün mertebe kalabalık ortamlarda durmaz, hele kalabalık ortamlarda bir şeyler anlatmayı, fikir beyan etmeyi hiç sevmezler.
Özgüven sahibi olmak, hayatın her alanında başarıyı, mutluluğu, güveni, gururu ve daha birçok olumlu duyguyu beraberinde getiren bir özelliktir. Küçük yaşlardan itibaren özgüvenli yetişen bireyler, yetişkin olduklarında girdikleri hemen her ortamda kendilerini rahatça ifade ederken yaşamlarının her adımında büyük başarılar elde ederler.
Özgüven eksikliği her ne kadar çocuğun kısmen de olsa yapısıyla alakalı olsa bile, bu durum aileden, ebeveynlerin çocuğu yetiştirme ve çocuğa yaklaşım tarzıyla da yakından alakalıdır.
Bastırılmış, kendisini ifade etmeye izin verilmeyen, sözü dinlenilmeyen ve her ağzını açtığında azarlanan çocuk özgüvensiz yetişir. İşin başı çocuğu sevmektir. Ona sevildiğini hissettirmektir. Bu duygudan mahrum çocuklar özgüvensiz büyürler.
Çocuktaki Özgüven Eksikliği Nasıl Anlaşılır?
Eleştirilen, yaptığı olumlu şeyler değersizleştirilen ya da görmezden gelinen, sık cezalandırılan, davranışları konusunda engellenen kişilerin özgüvenleri daha düşük olmaktadır. Özgüven kişinin bir şeyler yapmaya çalışıp başarı duygusu yaşamasıyla gelişebilen bir durumdur.
Bazı ebeveynler çocuklarına kötü davranmazlar ama aşırı koruyucu davranışlar sergileyerek her şeyi çocuğun yerine yapmaya kalkarlar. Kendi başına hiç bir şey yapmayan çocuğun, zorlukları aşıp başarma duygusunu yaşayamadığı için ya özgüveni daha az olacaktır ya da altı boş bir özgüven duygusu yaşayacaktır.
Altı boş özgüven duygusuna sahip bireyler büyüyüp sosyal hayata ya da iş hayatına atıldıklarında ciddi anlamda zorluk yaşamakta ve çevrelerinden yoğun bir yardım istemektedirler. Bu tip durumlarda bağımlı kişilik özellikleri de sıkça gözlemlenmektedir. Peki, çocuğun özgüven eksikliği yaşadığı nasıl anlaşılır? Sorusuna verilecek cevap ise maddeler halinde aşağıdadır:
- Birileri reddettiğinde kendini değersiz hissetme
- Karamsarlık
- Karar almada zorluk
- Sürekli başkalarına ihtiyaç duyma
- Kendi adlarına risk alamama
- İlişkilerde sınır koyamama
- Yaşanan olaylardan çabuk ve fazla etkilenme
- Sosyal ortamlardan kaçınma
- Asosyal olmak
- Kendini yetersiz görme
- Fikrini söyleyememe
- Suçluluk, sevilmeme hissi, utanç
- Eleştirilere karşı hassas olma
- Olumlu ve başarılı yönlerini görmezden gelme
- Depresyon belirtileri
- İçe kapanma
- Fiziksel görünümünü beğenmeme
- Kendini beceriksiz görme
- Düşük beklentilere sahip olma
- Hayır dememek, başkaları tarafından kullanılma
Çocuklarda Özgüven Gelişebilir mi?
Çocuklarda özgüveni etkileyen en temel sebeplerden bir tanesi sevgi eksikliğidir. Özellikle şiddet gören, yeterince sevildiğini hissetmeyen, huzurlu bir aile ortamında yetişmeyen çocuklarda özgüven eksikliği sıkça görülmektedir. Bu eksiklik çocuğu utangaç, korkulu, asosyal ve kendini ifade edemez bir duruma sokar.
Kardeşleri ve arkadaşlarıyla sürekli kıyaslanan, kendileri ile alay edilen çocuklarda da özgüven eksikliği oluşur. Ve yine korku dolu ortamda büyüyen kavgacı bir ailede yetişen çocuklarda özgüven eksikliği hisseder. Annenin aşırı koruyucu tavrı, baskısı, aşırı titiz tutumları çocuğun kendine güven duymasını olumsuz yönde etkiler. Aşağıda çocuğun özgüvenini geliştirebilmenin yolları maddeler halinde sizin için sıralandı:
- Çocuğun yaptığı olumsuz davranışlar direk dayakla cezalandırılmamalıdır.
- Dayak bir çözüm değildir. Dayak yiyen çocuk nefreti ve kini öğrenir
- Çocuğa destek verilmeli, karşılıksız sevildiği hissettirilmelidir.
- Çözülemeyen durumlarda, uzman yardımı almaktan çekinilmemelidir.
- Çocukla konuşulmalı, birlikte zaman geçirilmelidir.
- Çocuklarda çekingenliğin nedeni araştırılıp çözüme ulaşılmalıdır.
- Çocukta gözlenen olumlu davranışlar övülmelidir.
- Çocuğun duygu ve düşüncelerini ifade etmesi sağlanmalıdır.
- Her an sevildiği, özel olduğu hissettirilmelidir
- Arkadaş edinmesi sağlanmalı, fakat bu konuda baskı yapılmamalıdır.
- Çeşitli kurslara, spora ve sosyal aktiviteye katılması için teşvik edilmelidir.
Özgüvenli Çocuk Nasıl Yetiştirilir?
Çocukta güven duygusunun oluşması ve gelişmesi, ailenin eğitim anlayışına, tutumuna ve disiplinine bağlıdır. Çocuk davranışını bu tutumlara ve davranışlara göre ayarlar. Anne ve babanın çocuklarına yönelik tutumlarını etkileyen başlıca faktörler arasında, anne-babanın beklentilerine uygun çocuğa sahip olup olmamaları, çocuklarının sayı, cinsiyet ve karakteristik özelliklerinden memnun olup olmamaları bulunabilir.
Ancak anne ve babanın çocukluk yıllarındaki kendi anne babasıyla olan deneyimleri, şimdiki tutumlarında etkili olabilmektedir. Eşlerin kendi aralarında iletişimlerinin sağlıklı olup olmaması da çocuklarına yöneltecekleri tutumlarını etkileyen bir diğer etkendir. Anne ve babanın özgüveni olan bir çocuğa sahip olabilmeleri için önce kendilerine, sonra birbirlerine, ardından da çocuklarına güvenmeleri gerekir.
Özgüven, bireyin kendisine yönelik iyi, olumlu duygular geliştirmesi sonucu kendini iyi hissetmesidir. Bu iyi hissetme sonucunda kendisiyle ve çevresindeki kişilerle barışık olması demektir. Özgüven “Yüreklilik, cesaret, ifade” veya kişinin kendine güvenme duygusu olarak tanımlanır.
Böylece özgüveni yüksek insanlar patavatsız ve ukalaca davranmaktan uzak, problemler karşısında çözüm üretebilen, karşılaştığı zorluklar karşısında öne fikir sürebilen, tavsiyelerde bulunabilen ve bir mesele karşısında itiraz edebilen bireydir. Aşağıda bir çocuğun özgüvenli yetişmesi için ailenin ne yapması ve çocuğa karşı nasıl davranacağı açıklamalarıyla beraber maddeler halinde yazıldı:
Çocuğunuzu Çok Dinleyin ve Bol Bol Konuşun
Çocuklar, hayatı yeni keşfettiklerinden dolayı konuşmaya ve bunu paylaşmaya meraklı olurlar. Öğrendikleri her şeyi hemen paylaşmak isterler. Size bu noktada düşense çocuğunuzu her zaman dinlemek ve diyalog kurmaktır. Siz onunla bir şeyleri paylaştıkça kendisine daha fazla güvenmeye ve paylaşmaya başlayacaktır.
Hatta ille de onun sizinle konuşmasını ve bir mesele hakkındaki fikrini beyan etmesini beklemeyin. Çocuğa bunu yapması için sorular sorun, çocuğu fikrini beyan etmesi noktasında onu teşvik edin. Bunun en kolay yolu da ona sorular sormaktan geçer.
Çocuğunuza Çok Fazla Sınır Koymayın
Disiplin her alanda gerekli olan ve uygun şartlar uygulandığında başarıyı getiren ana faktörlerden biridir. Ancak bunu yaparken koyduğunuz kuralların mantıklı bir çerçevede olmasına ve sınırlarınızın net şekilde belirgin olmasına dikkat etmeniz gerekir.
Çocuğunuza sınır koyarken bu sınırlar içerisinde özgür olduğunu hissettirin. Zamanla kendisi hayatın kurallarını anlayacak ve özgüveni bu kontrollü-disiplinli ortamda artmaya başlayacaktır. Çok fazla kural, çok fazla sınır, yaşam alanını çok fazla daraltma çocukta bu yasakları çiğnemeyi, sınırları aşmayı tetikler.
Çocuğunuzu Cesaretlendirin
Çocuklar, hayatlarının ilk anlarından itibaren yaptıkları her şey için onay almak isterler. Bunun için yanlış da yapsalar onları cesaretlendirmeye çalışın. Eğer her hatalarında onları eleştirirseniz bir süre sonra kendilerini yalnız hissedeceklerdir.
Onların arkasında olduğunuzu hissettirin. Cesaret, bir işi yapmanın ilk adımıdır. Onlar yanlış yaptıkça doğruyu öğrenecek ve doğruları yapmaya başladıkça özgüvenleri artacaktır. Gördüğünüz önemli yanlışlar için ise kırmadan, dökmeden ve fincancı katırlarını ürkütmeden, yaptığının yanlış olduğunu ve o işin doğrusunun da nasıl olduğunu anlatmayı unutmayın.
Çocuğunuzu Şartsız ve Koşulsuz Sevin
Özgüven sahibi bir çocuk yetiştirmenin belki de ilk ve en önemli şartı onu kayıtsız şartsız şekilde sevmektir. Bebekler ve çocuklar, ancak sevildiklerini hissettiklerini ortamlarda daha mutlu olur ve kendilerini ifade etmeye başlarlar.
Daha bebek olduğu zamanlardan başlayarak ona vereceğiniz bu büyük sevgi, gelecek yıllarda size ve kendisine olan güvenini artırarak, özgüvenli bir birey olma yolunda ilk adımı atmasını sağlayacaktır. Unutmayın, çocuklar duyguları hisseder. Sizin onu sevdiğinizi çocuk ta yüreğinde hisseder.
Çocuğunuza Her Zaman Güvenin
Sevgiden sonra ikinci büyük duygu güvendir. Çocuğunuz ona güvendiğinizi bilir ve bunu hissederse, yanlış yaptığı anlarda bile bunu daha rahat ifade etmeye başlayacak ve hayatta daha emin adımlar atacaktır. Evin içerisinde çocuğunuzun kendisini rahat hissedeceği bir ortam yaratın ve attığı her adımda ona güvendiğinizi hissettirin. Hayatının her anında sizin, onun arkasında olduğunuzu bilecek ve bu durum özgüvenini artıracaktır. Öte yandan sizin ona olan güveninizin sarsılmaması içinde dikkatli davranacaktır.
Çocuğunuzu Başkalarıyla Kıyaslamaktan Kaçının
Çocuğunuzun özgüvenini kıracak en büyük yanlışlardan biri onu bir başkası ile kıyaslamaktır. Onun yaptığı bir hatayı, bir başkasının yapmadığını söylemek zamanla psikolojisini olumsuz etkileyecek ve özgüvenin en büyük düşmanı kıskançlığın artmasına neden olacaktır.
Unutmayın, çocuğunuz bir başkası gibi davranmak, söylemek ya da düşünmek zorunda değil. Nitekim her çocuğun fıtratı, ahlakı karakteri ve genel yapısı birbiriyle yarışacak durumda olmadığı gibi, birbiriyle benzerde değildir. Bu yüzden elma ile armudu yarıştırmaya veya kıyaslamaya kalkışmayın.
Çocuklarda Özgüveni Artırmanın Yolları
Yetişme Şartlarının Çocuk Üzerindeki Etkisi Nedir?
Tercih yapılmasına izin verilmeyen çocuklar, ebeveynlerine bağımlı, kendi başına karar alamayan bireyler olarak yetişirler. Ebeveynler olarak, çocuğunuzu yönlendirmek istemeniz çok doğal bir yaklaşımdır fakat bunu çocuklarınızın kendi verebileceği kararlara müdahale ederek ya da onun yerine karar vererek yapmamalısınız. Aşırı koruyucu bir tutum yerine, çocuğunuzun kendini yönetebilen bir birey olmasına destek vermelisiniz.
- Şayet bir çocuk devamlı utanç içinde eğitilmişse, kendini suçlamayı,
- Şayet bir çocuk sürekli eleştirilmişse, kınama ve ayıplamayı,
- Şayet bir çocuk alay edilip aşağılanmışsa, sıkılıp utanmayı,
- Şayet bir çocuk kin ortamında büyümüşse, kavga etmeyi,
- Şayet bir çocuk sürekli desteklenmişse, kendine ‘güven’ duymayı,
- Şayet bir çocuk hoşgörü ile yetişmişse, sabırlı olmayı,
- Şayet bir çocuk övülmüş, beğenilmişse, takdir edilmeyi,
- Şayet bir çocuk hakkına saygı gösterilerek büyümüşse, adil olmayı,
- Şayet bir çocuk güven ortamı içinde büyümüşse, inançlı olmayı,
- Şayet bir çocuk kabul ve onay görmüşse, kendisini sevmeyi,
- Şayet bir çocuk destek ve arkadaşlık görmüşse, mutlu olmayı öğrenir.
Çocuğunuza ilgi göstermeniz, onu fark ettiğiniz, aktif olarak dinlediğiniz, sözlerinin ve yaptıklarının önemli olduğunu hissettirdiğiniz anlamına gelir. Çocuğunuza ilgi göstermeniz, onların özgüveni gelişmiş, kendini ifade edebilen bireyler olarak büyümelerine katkıda bulunacaktır. Çocuğunuzla daima alakalı, ilgili olun. Çocuğunuzu ne kadar çok sevdiğinizi, çocuğa iliklerine kadar hissettirin.
Çocuklarda Özgüven Oluşturmak
Çocuklarda Özgüven ve Özgüven Eksikliği adlı konumuza son verirken çocuklarda özgüven ve çocuklarda özgüven eksikliği ile alakalı başka videolar izlemek isterseniz buraya tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.
