Kağıt Nedir Ne Zaman ve Nasıl İcat Edildi?
Kağıt Nedir Ne Zaman ve Nasıl İcat Edildi? İnsanlık tarihi kadar değerlidir kağıt. Dahası kağıt olmasa tarih olmazdı. Tarihçe olmazdı, ilim olmazdı. Bilgi olmazdı şifa olmazdı. Şimdilerde okunası her şey kağıdın dışında bilgisayar ve telefon ekranlarından da okunabiliyor. Bu durum kimilerini “teknolojik gelişmeler kağıdın saltanatını yıkacak” gibisinden düşüncelere itmiş olsa da, gelinen nokta bunun imkansız olduğunu bize gösterdi.
Çünkü e-kitaplar elektronik okumalar bir çığ gibi büyüse de iyi kitap okurları kitaptan, kağıda dokunmaktan, kitabı kitaptan okuma zevkinden kendilerini mahrum edemediler. Sadece bu kadarcık bir zevk bile kağıdın saltanatının yıkılmasına mani oldu. Ve öyle sanıyoruz ki bu saltanat insanlık son bulana kadar da devam edecek.
Kağıt Nedir?
Üzerine yazı yazmak, resim çizmek için kullanılan, türlü bitkisel maddelerden yapılmış ince bir yapraktır. Kağıdın hemen hemen kullanılmadığı hiçbir yer yoktur. Sayısız çeşitleri arasında kitap, defter, gazete, mektup, fotoğraf kağıtları, çeşitli ambalaj kağıtları, etiketler günümüz şartlarında hala en başta gelir.
Çinlilerin çok eski çağlardan beri kağıt yapmayı başardıkları biliniyor. O tarihlerde, Mısırlılar, papirüs bitkisinin yapraklarını kağıt yerine kullanıyorlardı. Ondan önce ise, yazılar, bilindiği gibi, taş üzerine kazılmak, ya da pişirilmiş topraktan tabletler üzerine yazılmak suretiyle saklanıyordu.
Papirüs Kağıdı Nedir?
Kamışa benzeyen bir bitkidir. Daha çok Afrika’da Nil nehri kıyılarında yetişir. Boyu 4 metreye varabilir. Gövde altı bilek kalınlığındadır. Şerit biçimindeki yaprakları üst tarafında şemsiye gibi toplanmıştır. Eski Mısır uygarlığında papirüsün büyük önemi vardı. Fakirler sapın etli alt kısmını yer, gevrek yapraklarından sepet örerdi.
Ama daha çok kağıda benzer bir maddenin yapılmasına yaradığı için önemli sayılmıştır. Papirüsler zamanla bozulmaması için sedir yağı sürülerek muhafaza edilmiş, bu sayede günümüze kadar kalan çok sayıda tarihi belgeler elde edilmiştir.
Çok eskiden beri Mısır’da Nil kıyısında tarımı da yapılmış olan bitkidir. Yalnız bugün aşağı Mısır’da bitki hemen hemen hiç kalmamıştır. Yukarı Mısır ve Habeşistan’da yer yer görülmektedir. Papirüs eski Mısırlılar için önemli bir bitkiydi. Gıda olarak kullanıldığı gibi yapraklarından da hasır, sepet imalinde faydalanılırdı. Papirüs kağıt imalinde de kullanıldı. Bunun için sapların tabakaları hafif hafif dövmeyle ayrılır.
Sonra bunları altı santim eninde, otuz santim boyunda şeritler halinde keserek uç uca ve yan yana yapıştırarak sayfalar halinde tabakalar yaparlardı. Bu tabakalar perdahlanır, böceklerin yememesi için üzerlerine sedir yağı sürülürdü. Bu tabakaların üzerine kamış kullanarak mangal kömürü, sübye ve başka maddelerden meydana gelen mürekkeple yazı yazarlardı.
Yapılması, parşömenden çok daha ucuza mal olduğu ve uzun zaman muhafaza edilebildiği için, papirüs, edebi yazılardan resmi yazışmalara kadar çeşitli alanlarda kullanılmıştır. Bu papirüs sahifeleri günümüze kadar saklanmış olup, çok önemli tarihi belgelerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
Kağıdı Kim Buldu?
İnsanlık tarihinin belki de en önemli buluşlarından birisi sayılabilecek kadar önemli olan kağıdın neredeyse 2000 yıllık bir tarihi vardır. 2000 sene evvel Çin’de devlet memurluğu görevinde bulunan Tsai Lun isimli bir kişi tarafından icat edilmiştir. Tsai Lun hazırlamış olduğu özel bir karışım sayesinde ilk kağıdı ortaya çıkarmıştır.
Tsai Lun kağıdı oluştururken dut ağacı kabuğu, kenevir, bazı kumaş parçalarını su ile ezmiş karıştırmış ve en sonunda da lapa benzeri bir karışım elde etmiştir. Daha sonra bu lapa benzeri olan karışımı olabildiğince güçlü bir şekilde preslemiştir. Pres sayesinde ise karışımın içerisindeki tüm suyu çıkartmıştır.
Preslenme sonrası ince bir tabaka haline gelmiş olan maddeyi güneşte bekleterek iyice kurutmuş ve kağıdı ortaya çıkarmış yani kağıdı icat etmiştir. Kağıdın icadı bir çok yeniliklere ve gelişmelere yol açmıştır. Kağıt yokken de yazı kullanılmaktaydı ancak artık kağıdın icadı ile birlikte yazı çok daha rahat kullanılmaya başlanmış ve matbaanın icadına kadarda yazının gelişimi kağıt sayesinde devam etmiştir.
Kağıt Nasıl Üretilir?
Kağıt imalatı yapılan tesisleri; Selüloz ve Kağıt Fabrikaları olarak ikiye ayırmak mümkündür. Ancak günümüzde hem kağıt hem de selüloz üretimi yapan entegre tesisler olarak kurulmaktadır. Kağıdın hammaddesi olan ağaçlar kesilip tomruk ve odun haline getirilir.
Kabuğu soyulan odunlar beş santim boyutunda küçük yongalar haline dönüştürülür. Üretilmek istenen kağıt cinsine bağlı olarak; yongalar selüloz fabrikalarında kimyasal pişirme veya öğütüm gibi farklı işlemlerden geçirilerek farklı selüloz çeşitleri elde edilir.
Elde edilen selüloz; kağıt fabrikalarında önce öğütüme tabi tutulup elyafların saçaklandırılması sağlanarak bağ yapma özellikleri arttırılır. Ardından içine bazı kimyasal maddeler katılarak mukavemet gibi özellikleri arttırılır.
Selüloz, kağıt hamuru haline getirildikten sonra kağıt makinesine pompalanır. Kağıt hamuru önce hamur kasasından geçip ve elek üzerine gelir. Kağıt hamuru elek üzerinde artık kağıt şeklini almaya başlar Kağıt, elek üzerinden geçerek baskı grubuna gelir. Pres grubunda kağıdın kuru maddesi arttırılır. Pres grubundan çıkan kağıt kurutma bölümüne gelir.
Pres grubundan çıkan kağıt kurutma bölümüne gelir. Kurutma bölümünde nihai kuruluğuna ulaşan kağıt bir silindir üzerine sarılarak müşterilerin istediği boyutlarda kesilmek üzere bobin kesme makinesine gönderilir. Bobin kesme bölümünden çıkan kağıt ambalajlanarak müşteriye gönderilir.
Kenevirden Kağıt Nasıl Üretilir?
Kağıt üretiminde kenevirin çok büyük bir katkısı vardır. Peki, kenevirden kağıt nasıl üretilir? Doğada dört dönüm ağacın kesilerek elde edileceği kağıt miktarı yerine, kenevir tarlasının bir dönümünden bu kağıt miktarı elde edilebilir.
Bir ağaca göre kenevir, çok daha hızlı yetişir. Kağıt üretimi için bir ağacın gelişmesi ve olgunlaşması yirmi yılı gerektirirken kenevir dört ay içinde toplanabilir.
Ağaçta yaklaşık % 60 – 70 oranında selüloz bulunurken kenevir sapında bu oran % 80 – 85 seviyesindedir. Bu da kağıdın kalitesini büyük oranda etkilemektedir. Kenevirden elde edilen selüloz kağıdın kalitesinin artmasını sağlamaktadır. Süreç döngüsündeki bu kısa zaman aralığı kenevirin daha çok tercih edilme sebebidir.
Kenevirdeki selülozdan yapılan kağıt üretimi, ağaçların ve dolayısıyla da ormanların yok olmasını önler. Çok daha verimli olan kenevir selülozu, kağıt yapımındaki üretim maliyetlerini en aza indirir. Kenevirden elde edilen selüloz sayesinde yarı yarıya düşen bu maliyetler kağıt üreticileri arasındaki rekabeti avantaja dönüştürülür.
Geri Dönüşümden Kağıt Nasıl Üretilir?
Çevreci bir yaklaşım olarak kullanılmış kağıttan yeni kağıt üretmek; daha az ağaç kesilmesine ve dolayısıyla ormanda yaşayan bitki ve hayvanların, yani doğanın korunmasına bizim katkımızı artırmaktadır.
Geri dönüşümden kağıt üretiminde kullanılan selülozun hammaddesi odun, saman, pamuk gibi doğal malzemelerdir. Eğer kullanılmış kağıtlardan yeni bir kağıt üretimi yapılırsa çevre kirliliğinin önüne geçilerek enerji maliyetleri de azalacaktır.
Eski teknolojide kalmış bir kağıt üretim tesisinde bir ton kağıt için 400 metreküp su tüketilmektedir. Ancak modern tesislerde ise 20-50 ton arası su kullanımı yeterli olmaktadır.
En önemlisi, kullanılmış kağıttan kağıt üretimi yapan tesislerde bir ton kağıt üretimi için sadece 5 ton su kullanmak yeterli olmaktadır. Sonuç olarak eski kağıtların toplanarak yeni kağıt üretilmesi, ekolojik dengeyi korumamız için olmazsa olmazlardandır.
Kaç Çeşit Kağıt Vardır?
Kağıt çeşitleri, milletlerarası standartlara göre ayarlanır. Yazı ve baskı işinde kullanılan kağıtlar, hamuruna göre birinci hamur (beyaz mat), ikinci hamur (beyaz mat), üçüncü hamur (esmer mat), dördüncü hamur (gazete kağıdı) simili (iki yüzü parlak), yarım simili (bir yüzü parlak), filigranlı (ışığa tutulunca içinde çizgiler görünen), verje (mat, kalın ve lifli), pelür kağıdı (ince, yarı şeffaf), illüstrasyon (resim baskısına çok elverişli, beyaz, kalın, ve ağır kağıt), kuşe kağıdı (parlak kaymak kağıt) olarak adlandırılır.
Bundan başka sarma, paketleme işlerinde kullanılışına göre ad alan ambalaj (sargı) kağıtları vardır. Karton ve mukavvalar da kağıt cinsleri arasına girer. Matbaada baskı işlerinde kullanılmıyan eski ve yeni kağıt çeşitlerini şöylece sıralayabiliriz:
01 – Cilalı kağıt Her renkte, bir yanı veya iki yanı parlak, simili kağıttır.
02 – Çin kağıdı Bambu kamışından, ya da ipekten yapılma ince, sarımtırak kağıt. Çoğunlukla Japon resimleri bu kağıtlara yapılırdı.
03 – Duvar kağıdı Oda duvarlarına kaplamak üzere resimli ve kabartmalı olarak ensiz toplar halinde hazırlanmış süsleme kağıtları.
04 – Çizgili kağıt Çoğu zaman “Defterlik” diye de anılan, üzerine tek tek, yahut bir tek, iki çift çizgiler basılmış yazı kağıdı.
05 – Esericedit Belli bir boyda, yazı yazmakta kullanılan birinci hamur iki tabakalı kağıttır.
06 – Resim kağıdı Kurşun kalemle, çini mürekkebiyle, sulu boyayla resim yapmaya yarayan beyaz, sert veya yumuşak, ya da Canson kağıtlarında olduğu gibi pürtüklü, suyu içen cinsleri olan kağıtlar.
07 – Elişi kağıdı Bir yüzü cilalı, sertçe, renkli kağıtlar.
08 – Sünger kağıdı (papyepüvar) Mürekkeple yazılan yazıyı kurutmak için yapılmış, içici kağıt.
09 – Meşk kağıdı Eskiden el yazısı alıştırmaları için kullanılan renkli, ince, ıslatılınca boyayı kusan kağıt.
10 – Kopya kağıdı Yazı makinelerinde iki kağıdın arasına konularak yazılan yazıların kopyalı çıkarılmasına yardım eden düz veya renkli ince kağıtlar.
11 – Aharlı (mühreli) Yüzüne “Mühre” denilen sert deniz kabuğu sürülerek, ya da yumurta akı ile simili hale getirilmiş, parlatılmış kağıt.
12 – Saman kağıdı Kaba, su geçiren kağıttır. Bu kağıt adi kese kağıdı olarak da kullanılır.
13 – Krepon kağıdı (Japon kağıdı) El işlerinde, çiçek, fener, benzeri şeyler yapmakta kullanılan, çekildikçe katları açılan renkli kağıtlar.
Kağıt Hakkında Sık Sorulan Sorular
Kağıt Ne İşe Yarar?
Kağıt, ilim ve kültürün yayılıp gelişmesinde çok büyük bir rol oynamıştır ve satın alma, değiş tokuş gibi ticari faaliyetlerde ilk para mantığının başlangıcı olmuştur. Yazma, taşıma ve muhafazasındaki kolaylıklar, her hangi bir yerdeki ilim ve bilginin çok kısa bir zamanda dünyanın her tarafına kolayca yayılmasını temin etmiş, böylece bugünkü medeniyete ulaşılmasının başlıca vasıtalarından birisi olmuştur.
Kağıt Neden Üretilir?
Kağıt üretmek için ilk öncelik ağaçların işlenmesidir. Yapılan bu işlemin sonucunda ortaya çıkan selüloz, kağıdın ham maddesidir. Selüloz, su ile karıştırılarak süspansiyon haline getirilir ve bilinen kağıt hamuruna dönüştürülür.
Kağıt üretiminin sonraki aşaması da levha oluşumudur. Üretimin bu aşamasında, hazırlanan hamur karışımına daha fazla su ilave edilerek hamur seyreltilir. Üzerindeki elyaflı ağ yapısının oluşması için ince gözeneklere sahip olan hareketli bir elekle elenir. Bunun ardından, hareketli kağıt hamuru preslenir ve sıkıştırılır. Kağıt levhanın içindeki suyun çıkabilmesi için öncelikle basınç uygulaması yapılır.
Son olarak kağıt yüzeyi nişasta çözeltisi ile kaplanır. Bu çözelti sayesinde kağıda baskı işlemi yapılırken, kağıdın fazla mürekkep alması engellenmiş olur. Bir sıra işlemden sonra, kağıt kurumaya bırakılır. Kağıt üretimi düzenli bir sürecin sonucu olarak bugün bildiğimiz şekliyle ortaya çıkar.
Kağıt Hangi Ağaçtan Yapılır?
Özellikle ladin, çam, köknar ve baldıran gibi yumuşak yapılı ağaçlar, kağıt hamurunun yapımında kullanılır. Kullanılmış kağıtlar da sıklıkla kağıt hamuru yapımında kullanılarak geri dönüşüm sağlanır. Bunun dışında kenevir bitkisinden de yüksek kalite kağıt elde edilebilir.
Keten ve Pamuk Lifinden Kağıt
Kağıt Nedir Ne Zaman ve Nasıl İcat Edildi? adlı konumuza son verirken, kağıt üretimi ile alakalı başka videolar izlemek isterseniz, burayı tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.
