Şam Çeliği Namıdiğer Damascus Çeliği Nedir?
Şam Çeliği Namıdiğer Damascus Çeliği Nedir? Avrupalıların haçlı savaşında Suriye’nin Şam vilayetinde görüp tanıştığı Şam çeliğine verdikleri ad Damascus çeliğidir. Zaten Damascus latince Şam demektir. Nitekim Osmanlılarda Şam için Dimaşk tabirini kullanır. Çeliklerin efendisi olan Şam çeliği o kadar keskindir ki, Şam çeliğinden imal edilmiş bir kılıçla havaya atılan ipek bir mendil kolayca kesilebilirken, yine aynı kılıçla demiri veya size hamle için öne uzatılmış başka bir kılıcı kesebilirsiniz.
Savaşların kılıçla olduğu dönemlerde Avrupalı askerlerin korkulu rüyası olan bu kılıç, keskinliği ve sağlamlığı bir yana, muadillerine nazaran çok hafif bir silah idi. Kolayca taşınabilir ağırlık yapmazdı. Dahası esnetilerek veya darbe ile kırılması mümkün olmayan bir kılıçtı.
Şam çeliği iki farklı çeliğin kömür üzerinde yüksek ısı ile ısıtılarak birbiri üzerine dövülmesi ile elde edilir. Her defasında dövülen ve levha haline getirilen demir, yeniden ikiye katlanarak tekraren dövülür. Bu katlama tek bir kılıç veya bıçak için ortalama 120 kat olacak şekilde her defasında yeniden katlanarak dövülür.
İki demirin birbiri üzerinde katlanarak veya çevrilip burgu haline getirilerek her defasında yeniden dövülmesiyle elde edilen demir son halini aldığında çeliğin üzerinde kendine has şekiller oluşur. Her bıçağın veya her kılıcın üzerinde oluşan şekil farklıdır. Şam çeliği üzerinde oluşan bu hareler ve birbirinden farklı şekiller nedeniyle tanınır.
Öte yandan Şam çeliği olarak işlenmeyen diğer çelikler sertleştikçe kırılganlaşırken Damascus yani Şam çeliği hem sert hem esnektir. Diğer çelikler esnekleştikçe ağız keskinliğini koruyamaz ve ağzı bozulur hâle gelirken, Şam çeliği; zırhları, namluları kolayca kesip çentik yapmaz. Ağzı bozulmaz.
Bu özelliklerden başka Şam çeliğine o gözlere şenlik desenlerin, o hipnotize edici örüntülerin yaşattığı estetik zevki eklerseniz Şam çeliğinin neden efsanelere konu olduğunu anlamak çok da zor olmaz. Öyle ki bu desenlerden birine Hz. Muhammed’in adı verilmişken, diğer desenlere Türk örgüsü ismi verilmiştir.
Şam Çeliği Hala Yapılıyor mu?
Damascus çeliği ya da Şam çeliği, günümüzde çelik sanayisine adını kazımış firmalar ve bıçak tasarımında sayılı isimlerden olan ustalar tarafından taklit edilmeye çalışıyor. Fakat bu taklit görsel benzerlikten öte bir derinliğe geçemiyor.
Günümüzde ustaların çoğu farklı özelliklerdeki iki demir cevherini işleyerek Şam çeliğinin desenlerini ve örüntülerini elde etmeye çalışıyor. Oysaki yapılan araştırma ve deneyler gösteriyor ki Şam çeliğinin sırrı önce ham maddesinde sonra da işleniş şeklinde saklıdır.
Şam ya da Damascus çeliğinin ham maddesi Wootz çeliği denen bir çeşit çelik cinsidir. Wootz çeliği denen çeliğin kaynağı, yani kökeni Hindistan veya Sri Lanka’dır. Çelik buralardan çıkarılıp kalıplar halinde Şama geliyor. Şamlı ustalar bu çeliği özel tekniklerle işleyerek o muazzam bıçak ve kılıçları yapıyordu.
Kaldı ki günümüzde yapılan araştırmalar asıl zanaatın sürdüğü tarihlerden kalma kılıç ve bıçaklarda tungsten ve vanadyum kalıntılarının da olduğunu ortaya koymuştur.
Şam Çeliğinin Tarihçesi
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bir çeşit Wootz çeliği olan Damascus yani Şam çeliği; tüm eski metinlere göre, çeliğin istenen tüm özelliklerini en yüksek seviyede barındıran bir çeliktir. Suriye bölgesinden kurulup güçlenen Memlük devleti dahi bu çelikle özdeşleşmiştir.
Suriye’den dünyaya yayılan, Osmanlı süvarilerinin ellerinde Avrupa’nın içlerine kadar ilerleyen bu çelik Batı dünyasının da ilgisini çekmiştir. Bilimi kendine kılavuz edinerek sanayi devrimini yaşayan Batı, Şam çeliğine çok ilgi göstermiştir.
Damascus çeliğinin nasıl üretildiğini, nerelerden çıkarıldığını araştıran, yerinde görüp belgeleyen ve yöntemleri yazılı kayıt altına alan Batılı tarihçiler ve bilim adamları olmuştur. Bunların bazıları kendi ülkelerine döndüklerinde süreci taklit etmeyi denemiş; kimileri kısmen ya da neredeyse tamamen başarıya ulaşmış; kimileriyse hezimete uğramıştır.
Batılı bilim adamları Damascus çeliği üzerinde o kadar çok araştırma yapmış ve yapmaktadır ki çağdaş Rusya, İngiltere ve Fransa metalürjisi bu araştırmalar üzerinde şekillenmiştir.
Şam Çeliğinin Ustalarla Kaybolan İrfanı
Günümüzün yüksek teknolojilerinin de kullanıldığı araştırmalar; wootz çeliği türü olan Damascus ya da Şam çeliğinin içinde karbon nanotüp ve sementit nano lif oluşumları keşfetmiştir. Günümüzde insanoğlunun bildiği en sağlam maddelerden biri olan karbon nanotüpler de kendi başlarına çok yoğun ve ciddi araştırmaların konusudur.
Zamanımızda üretilebilen en sağlam çelikten yüzlerce kat sağlam ve yüzlerce kat hafif olan bu maddenin kıtalar arası köprüler ya da atmosfere ulaşan binalar gibi muazzam yapıların anahtarı olduğuna inanılmaktadır.
Mamafih; Şam çeliği veya Damascus çeliği zamanımızın metal dünyasının kızıl elması, ütopyası ve ideali hâline gelmiştir. Şam çeliği, tüm ustaların rüyalarını süsleyen o kusursuz, aşırı güçlü, aşırı sağlam, esnek ve körelmez bıçakların ve kılıçların henüz var olmayan; ama hep aranan ham maddesidir.
İnsanoğlu muhtemelen ellerindeki tüm teknolojik imkânlarla beraber Şam çeliğini üretmenin yollarını aramaya devam edecek. Her bulduğu daha iyi yöntemi o zannedecek ve asıl irfan kaybolduğu için de bulduğu her yeni yöntemde “İşte bu!” deyip arayışını sürdürmeye devam edecektir.
Şam Çeliğinden Bıçak Yapımı
Şam Çeliği Namıdiğer Damascus Çeliği Nedir? adlı konumuza son verirken, damascus çeliği ile alakalı başka videolar izlemek isterseniz, burayı tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.
