Akbaba Hakkında Bilmek İstediğiniz Her Şey
Akbaba Hakkında Bilmek İstediğiniz Her Şey; ölümü hatırlatan o son anların habercisi gibidir. Başının üstünde dönen akbabaları gördün mü vay haline. İşte bu kuşun böyle korkutucu bir yanı da vardır. Açıkçası yüzü de pek bir sevimsizdir. Fakat yakından ve derinden incelendiğinde muazzam bir yaratık olduğu, Allah’ın bu kuşu tıpkı diğer kuşlar gibi kusursuz yarattığı pekâlâ fark edilebilir.
Akbabalar adeta dünyada ki bütün pisliği, hatta hastalık ve mikrop saçacak artıkların yeryüzünden temizlenmesi için yaratılmış gibidir. Ne kadar leş varsa, hatta yutabileceği büyüklükte kemik parçaları varsa bunları yiyen ve yediği bu kemikleri de eritebilen bir hayvandır. Kuş deyip geçme akbabalar akıllıdır da, yoksa pili bitmiş, neredeyse ölecek veya ölmeye yüz tutmuş canlının hemen yanı başında bitiverir mi hiç?
Dahası bu hayvanın büyük bir hayvana ait kaval kemiğinin içindeki iliğe ulaşmak için, kemiği ağzına alıp göğe yükseldiğini ve yüksekten kemiği kayaların üzerine atarak kırdığını, böylece aşağı inip kemiğin içindeki iliği afiyetle yediğini de bilirim. Denir ki bu hayvanın ağzı yapısı ve gagaları leş yemeye daha müsaittir.
Çünkü et leş olduğunda ve çürümeye yüz tuttuğunda yumuşar. Böylece gagasıyla eti istediği gibi koparabilir ve kemiğin en ücra köşelerine bil sivri gagasıyla ulaşabilir. Öte yandan kanatlarını çırpma gereği bile duymayan akbabalar, hava sirkülasyonunu takip ederek uzun süre havada kalma becerisine sahip nadide kuşlardandır.
Tüm dünya akbabaları Kevin Carter’ın çektiği, “Açlıktan ölmeye ramak kalmış çocuğun başında bekleyen akbaba” fotoğrafıyla da zihnine kazımıştır. Hele de o fotoğraftan sonra çocuk ölünce, fotoğraf ödül kazanıp New York’un en saygın dergilerinde yayınlanınca, akbabaların o son andaki bir ölümü bekleyen duruşları unutulmaz olmuştur.
O günün medyası ve sivil insiyatif; çocuğun akbabaya teslim edilmesini, fotoğrafı çeken Kevin’in konuya böylesine duyarsız kalmasını bir hayli eleştirmiş ve bu eleştirilere dayanamayan Kevin sonunda arabasında intihar etmiştir. Ama hala insanların üzüldüğü ölüm Kevin’in ölümü değil, açlıktan ölmeye yüz tutmuş ve çekilen fotoğraftan biraz sonra da ölecek olan o Sudanlı çocuğun ölümüdür.
Akbabaların Özellikleri Nelerdir?
Tercihen tek eşli olarak yaşamaya alışkın olan babaların başları kel kursakları büyüktür. Yürümeye ve leşleri tutup kaldırmaya uyum sağlamış olan ayakları iri ama güçsüz, tırnaklarıysa yassıdır. Gagaları genellikle eti ve deriyi koparabilecek kadar güçlü ve kalındır. Görme duyusu bütün türlerde, duyma duyusu ise hindi akbabasında gelişmiştir.
Özellikle tropikal ve kurak bölgelerin olmazsa olmazı akbabalar soylarının yok olması tehlikesiyle karşı karşıyadır. Asya’daki özellikle de Hindistan ve Nepal’deki akbaba nüfusu son yıllarda hızlı bir yok oluşa sürüklenmiş ve bu durumun bazı ekolojik sonuçları olmuştur.
Öte yandan akbabalar besin seçme alışkanlığı olmadığından genellikle leş, çöp ve ara sırada canlı hayvan gibi ne bulurlarsa yerler. Yalnızca bazı türleri kaplumbağa kuzu gibi savunmasız güçlerinin yetebileceği ve kendilerinden küçük hayvanlara saldırır.
Akbabalar uzun ve geniş kanatları üstünde zarif bir biçimde dönerek saatlerce havada kalabilirler. İçlerinde biri ölü ya da can çekişen bir hayvan bulduğunda öbürleri de kilometrelerce uzaktan uçarak gelir.
Besini paylaşırken gövdesi daha büyük ve gagası daha güçlü olana öncelik tanıyan topluluk düzenine sıkı sıkıya bağlı kalırlar. Akbabalar genellikle kümeler halinde tünedikleri ve yuva yaptıkları sarp kayaların ve yüksek ağaçların tepesinde ya da yerde yaşayabilirler. Dişisi bir ya da iki yumurta yumurtlar ve sekiz haftaya kadar kuluçkaya yatar.
Bu iri kuşların birkaç çeşidi hariç, büyük bir bölümünde duyma sorunu vardır ve işitme duyuları iyi değildir. Buna rağmen gözleri çok iyi görür. Kuş türleri içerisinde en yüksekte uçan kuşlar da akbabalardır. Yerden sekiz bin metreye kadar olan yükseklikte uçabilirler. Her ne kadar leş yiyen bir kuş olarak bilinse de, bazen canlı av bulduklarında onu da parçalayarak yerler. Bunun dışında akbabaların en bilinen ve öne çıkan özelliklerini aşağıda maddeler halinde listeleyelim:
- Sağlıklı bir hayvan avlamayı çok tercih etmezler. Genellikle ölmüş hayvanlarla beslenirler.
- Leşle beslendikleri için parazit ve bakterileri de almış olurlar.
- Tüysüz olan baş yapıları bakterilerin tüyler arasında saklanmasını engeller.
- Her türü leşin farklı yerini yediğinden, leşin başına toplandıklarında sorun yaşamazlar.
- Leşleri yemeleri kuduz ve şarbon gibi hastalıkların yayılmasını önler.
- Ayakları üzerine tuvaletlerini yaparak, ayaklarındaki parazit ve bakterileri öldürürler
- Yırtıcı kuşlar olmalarına rağmen kendileri gibi diğer yırtıcı türlerden korkarlar.
- Leşlerine görme ve koku alma duyuları sayesinde kilometrelerce uzaktan bile ulaşırlar.
- Geneli etle beslenmesine rağmen bitkileri tercih eden türleri de vardır.
- Ortalama bir akbaba bir oturuşta kendi büyüklüğünün %20 ’si kadar leş yiyebilir.
- Kendilerini tehlikede hissettiklerinde, vücut ağırlıklarını hafifletip uçabilmek için kusarlar.
Akbaba Türleri Nelerdir?
Bilindiği üzere akbabaların çoğu yiyecek seçmez. Fakat en çok leş yemekten hoşlanırlar. Canlı hayvan olarak savunmasız hayvanları tercih etmektedirler. Akbabalar avlanacakları zaman sürülerin üzerinde dönerek uçarlar ve saatlerce sürü içerisinde ölmek üzere can çekişen hayvanı beklerler. Akbabalardan bir tanesi bir leş bulduğunda grubun diğer üyeleri de kilometrelerce ötelerden bunu fark ederek leşe gelirler. Aşağıda ise akbabaların çeşitleri sıralandı:
Mısır Akbabası
Hindistan, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Doğu Afrika ve Güney Avrupa sınırları içerisindeki bölgede yaşamaktadırlar. Tüyleri siyah renkli olan bu akbaba türünün baş derisi sarı ve tüysüz olmaktadır. Kuyruk lekeleri de siyahtır. Açık araziler, kayalık alanlarda yaşamlarını sürdürürler. Mısır Akbabası Türkiye’de yaygın görülen türlerden birisi olmaktadır.
Kara Akbaba
Güney Avrupa’dan Çin’e kadar olan alan içerisindeki bölgede bulunmaktadırlar. Eski dünya türlerinden olan bu akbaba türü, diğer türlere göre daha büyük olmaktadırlar. Uzunlukları ortalama bir metre olan bu türün, kanatlarının açık hali ortalama 2,7 metre olmaktadır. Ağırlıkları da ortalama on kilogramdır. Kara Akbaba dağlık bölgelerde yaşamaktadır. Tüyleri koyu kahverengidir, boynunda tüy yoktur.
Kızıl Akbaba
Güney Avrupa, Kuzey Afrika ve Hindistan sınırları içerisinde kalan bölgede yaşamaktadırlar. Tüyleri kızıl kahverengi ve kabarık olan bu akbaba türünün yakası beyaz renkte olmaktadır. Genellikle kayalık bölgelerde yaşayan bu tür, yuvalarını da bu alanlarda yaparlar. Türkiye’de görülebilen bu tür, batı hariç tüm bölgelerde bulunabilmektedir.
Kral Akbaba
Güney Meksika ve Arjantin arasındaki bölgede yaşayan bu akbaba türü, parlak renkli, baş ve boyun kısmı kırmızı, gözleri kırmızı halkalı, sırtı sarı, altı beyaz ve yakası gridir. Bu akbaba türünün boyu yetmiş santimetre uzunluğunda olmaktadır. Kanatlarının açılmış şekildeki uzunluğu 1,7 metredir. Kral Akbabalar genellikle yağmur ormanları üzerinde küme halinde uçmaktadırlar.
Amerikan Akbaba
Amerika kıtasının tropik bölgelerinde yaşayan bu akbaba türü bazen ılıman bölgelere de gitmektedir. Amerika Kara Akbabasının kuyruğu ve kanatları kısa, kafası çıplak ve siyah olmaktadır. Bunların yanı sıra tüylü bir uzun boynu bulunmaktadır. Bu akbaba türü altmış santimetre boylarındadır.
Akbabalar Hakkında Az Bilinen Gerçekler
Akbabalar keskin bir görüşe sahipler. Açık düzlüklere dört mil uzaklıktaki bir leşi tespit edebildiklerine inanılır. Bazı türlerde, bir birey bir leş gördüğü zaman, onun üstünde daireler çizmeye başlar. Bu, diğer akbabaların dikkatini çeker. Diyetleri nedeniyle bu kuşlar, zararlı bakterileri ve virüsleri, mide asitleriyle öldürebilir ve çürüyen leşlerden hastalığın yayılmasını engeller. Aşağıda ise, Akbabaların az bilinen kimi özelliklerini sizin için sıraladık:
01 – Bir akbabanın kusması ve ardından uçup gitme eylemi, bir düşmana karşı en yaygın savunma taktiğidir. Yiyecek nispeten sindirilmemişse, avcı ücretsiz bir yemekle ödüllendirilir. Yiyecek çoğunlukla sindirilirse, kötü kokulu madde caydırıcı olur.
02 – Akbabaların çoğu sosyaldir ve aynı karkas üzerinde birkaç türün birlikte beslendiği görülebilir. Alet kullanan birkaç hayvandan biri olan Mısırlı akbabalar, devekuşu yumurtalarını kırmak için kayaları kullanırlar
03 – Yeni Dünya akbabaları, alışılmadık ürohidroz alışkanlığına sahiptir. (Bacaklarını buharlaşarak soğutmak için dışkılama yaparlar)
04 – Kel veya hafif tüylü kafa, karkaslarda bulunan kan ve vücut sıvılarıyla karşılaştığında bile temiz kalacak şekilde özel olarak tasarlanmıştır. Kalan mikroplar güneş tarafından yakılır.
05 – Akbabalar, hastalıklı hayvanların leşlerini tüketerek kuduz ve şarbon gibi yaşamı tehdit eden hastalıkların hayvanlar ve insanlar arasında yayılmasını önler.
06 – Eski Dünya akbabalarının iyi bir koku alma duyusu yoktur – yiyecek bulmak için yalnızca inanılmaz bir görme yetisine güvenirler – süzülen bir akbaba, 3 metrelik bir hayvan leşini 6,4 km uzaktan görebilir.
07 – Yeni Dünya akbabalarının birkaç türünün iyi bir koku alma duyusu vardır, bu da yırtıcı kuşlar için alışılmadık bir durumdur.
08 – Rueppell’in kızıl akbabası, dünyanın en yüksek uçan kuşudur. 1973’te biri Fildişi Sahili açıklarında bir uçakla çarpıştı; o sırada uçak 37.000 fitte uçuyordu.
09 – Akbabalar tek oturuşta vücut ağırlıklarının yüzde 20’sine kadar yiyebilirler. Akbabalar, şarbon, botulizm ve kolera bakterilerini çözecek özel asitler içeren bir sindirim sistemiyle donatılmıştır.
10 – Toplamda 23 “Akbaba” türü vardır. Bu türlerin kahir ekseri yaratılış gereği sağlıklı avların peşine düşmezler, ancak yaralı ve ölmekte olan hayvalara saldırırlar.
11 – Eski Dünya ve Yeni Dünya akbabaları aslında yakından ilişkili değildir. Bununla birlikte, her iki grup da oldukça özel işlevler yerine getirdiği için benzer biyolojik özellikler geliştirmişlerdir.
Akbabalar Ülkemizde Yaşıyor mu?
Akbaba kuşlarının en belirgin niteliklerinden biri de dünyanın hemen her ülkelerinde yaşamlarını sürdürebilmesidir. Dolayısıyla yırtıcı kuşlardan olan akbaba kuşları ülkemizde de yaşamlarını sürdürebilmektedirler. Daha çok Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yaşamlarını sürdürebilen akbaba kuşları bu bölgelerdeki dağlık alanlarda yaşamaktadırlar.
Bununla birlikte bu bölgelerde dağlık alanlarda çeşitli nedenlerden dolayı ölen kuzu, koyun ve büyükbaş hayvanların leşlerine çoğu zaman burada yaşayan akbaba kuşları talip olmaktadırlar. Ülkemizde ayrıca İç Anadolu Bölgesinde de akbaba kuşlarından çokça bulunmaktadır.
Akbaba Hakkında Çok Sorulan Sorular
Akbaba Nasıl Bir Canlıdır?
Sahip oldukları büyük ve güçlü kanatları sayesinde uzun mesafeleri kolaylıkla kat edebilirler ve uzun süre boyunca rüzgârında etkisiyle süzülerek uçabilir veya havada olduğu yerde durabilirler. Akbabalar doğada hastalıkların bulaşmasını da önlediklerinden insanlar ve doğa için çok faydalı bir canlı türüdür.
Akbabalar Nasıl Beslenir?
Leşle beslenmesine rağmen küçük memeli, kuş yavrusu, yumurta, hatta meyve çekirdekleri bile besinleri arasındadır. Akbabalar içinde en küçüğü olması nedeniyle, leş başındaki sıralamada en sonda yer alıyor ve diğer akbaba türlerinin leşten bıraktıkları artıklar ile besleniyor. Yani bu kuşlar arasında hiyerarşi önemlidir.
Akbabalar Tehlikeli Midir?
Akbabalar hakkında çokça merak edilen ayrıntılardan biri de bu yırtıcı kuşların tehlikeli olup olmadığı konusudur. Akbaba kuşları oldukça tehlikeli ve saldırgan yırtıcı kuşlardır. Dolayısıyla yırtıcı kuş türlerinden olan akbabalar fırsat bulduğu takdirde insanlara dahi kolaylıkla saldırabilmekte ve hatta ciddi anlamda yaralanmasına neden olabilir.
Kara Akbabaların Nesli Tükeniyor mu?
Türkiye ve İspanya’da yaşayan, göç ettiği için nadir de olsa farklı ülkelerde de görülebilen kara akbabalarının nesli insanların bilinçsiz davranışları yüzünden tükenmekle karşı karşıya kaldı. Türkiye’ye özgü yırtıcı bir kuş türü olarak bilinen kara akbabasından ülkemizde sadece seksen tane kaldığı biliniyor.
Kızıl Akbaba Ne Yer?
Vücudun diğer tüyleri ve kanatlar koyu renkli tüylerle kaplıdır. Diğer akbabalar gibi leş yiyerek beslenirler. Çoğunlukla açık arazilerdeki ölü hayvanları sürüler halinde bulup yerler. Beslenirken homurtular ve ıslık gibi sesler çıkarırlar.
Akbabalar Hakkında İlginç Bilgiler
Akbaba Hakkında Bilmek İstediğiniz Her Şey adlı konumuza son verirken, akbabaların özellikleri ile alakalı başka videolar izlemek istiyorsanız, burayı tıklayarak youtube üzerinden izleyebilirsiniz.
